Zespół Aspergera u dzieci

W roku 1944 psychiatra i pediatra Hans Asperger opisał pierwsze przypadki dzieci, które przejawiały charakterystyczne zachowania dla zespołu Aspergera. Termin ten jednak został spopularyzowany dopiero w latach 80. XX wieku. Wzrosło wtedy zainteresowanie zaburzeniami rozwoju. Współcześnie coraz więcej i częściej mówi się o zespole Aspergera. Częściej również stawia się taka diagnozę. Rozpoznanie u małych dzieci nadal jest trudne. Braki w komunikacji, relacjach społecznych i spontanicznej zabawie zostają zauważone dopiero podczas zajęc w przedszkolu czy szkole. Nietypowe zainteresowania dla danego wieku często są dla rodziców zaskoczeniem i odbierane są pozytywnie. Zespół Aspergera zaliczany jest do zaburzeń w spektrum autyzmu, ale ma swoje odrębne objawy.

Dotychczasowe badania nie pozwoliły na ustalenie jednej lub kilku przyczyn pojawiania się zespołu Aspergera. Najczęściej wśród przyczyn wymienia się:

• zanieczyszczenie powietrza,
• spożywanie wysoko przetworzonego i konserwowanego pożywienia,
• promieniowanie elektromagnetyczne,
• starszy wiek rodziców,
• choroby i komplikacje w przebiegu ciąży,
• niedotlenienie,
• wcześniactwo,
• alergie i nietolerancje pokarmowe,
• czynniki genetyczne.

Obecnie przyjmuje się, że autyzm i inne jego zaburzenia, mieszące się w spektrum, są zaburzeniami wieloczynnikowymi. Badania i odkrycia wymagają ciągłej weryfikacji, a tajemnica przyczyny nadal pozostaje nierozwikłana.

Osoby dotknięte zespołem Aspergera prezentują indywidualne zespoły objawów, które mogą przybierać różne nasilenie, od lekkiego po głębokie. Zaburzenia najczęściej dotyczą:

• relacji społecznych,
• mowy i komunikacji,
• zainteresowań, zachowań i aktywności.

Dzieci z zespołem Aspergera nie rozumieją i nie posiadają wzorców zachowań, które pozwalają na nawiązanie relacji. Dzieci te jednak wykazują potrzebę zaistnienia w grupie i jeśli nawiązują relacje to nie potrafią ich podtrzymać. Często narzucają swoje reguły w czasie zabawy, przyjmując postawę egocentryczną i mają trudności z przyjęciem i zrozumieniem postawy i emocji drugiej osoby. Ciężko im dostosować się do reguł panujących w grupie. Jeśli nawiązują kontakt, to w konkretnym celu, często jest to rzecz materialna, a rozmowa dotyczy zainteresowania dziecka z zespołem Aspergera. W wieku szkolnym często pojawiają się zachowania unikające nawiązywania relacji czy czynnego udziału w grupie. Ma to związek z reakcjami otoczenia oraz doznawaniem flustacji i przykrości. Dziecko z zespołem Aspegrera często jest ignorowane lub wykluczone ze względu na jego postawę i zachowanie.
System artykulacyjny i językowy przebiega u dzieci z zespołem Aspergera bez opóźnień. Nieprawidłowości dotyczą deficytów w zakresie komunikacji i użycia języka. Wykazują w słowach nadmierną precyzję, wręcz pedantyczność, a intonacja jest monotonna, przyspieszona lub zbyt głośna. Gestykulacja i mimika jest bardzo uboga, kontakt wzrokowy jest mocno ograniczony. Często werbalizują myśli, nie biorąc pod uwagę potrzeb słuchacza, przez co takie reakcje mogą być społecznie nieakceptowalne. Mogą pojawiać się echolalie, uporczywe powtarzanie, zdań fraz lub słów. Dzieci takie mają problem z odczytywaniem niewerbalnych sygnałów rozmówcy i nie potrafią podtrzymać relacji. Ograniczenia pojawiąją się również na poziomie zrozumienia przenośni, metafor czy ukrytych znaczeń słów. Dzieci z zespołem Aspergera odbierają wszystko zbyt dosłownie.
Dziecko z zespołem Aspergera żyje według własnego porządku i własnych zasad. Rutynowy rozkład dnia pozwala na utrzymanie kontroli i zachowania, a zmiany mogą powodować płacz, wycofanie czy krzyk. Nie akceptuje zmian w swoim otoczeniu. Zainteresowania są bardzo silne i obsesyjne. Można również zaobserwować obniżoną sprawność motoryczną, deficyty przetwarzania sensorycznego, zmienność nastrojów.

Kiedy u dziecka wystepuje pewne zachowania, utrudniające mu funkcjonowanie, mogąc wskazywać na zespół Aspergera, warto skonsultować się ze specjalistami. Najpierw należy udać się do pediatry, psychologa lub neurologa dziecięcego, który dokona obserwacji, zbierze wywiad oraz w przypadku wątpliwości pokieruje na dalszą diagnostykę. Diagnozę zespołu Aspergera stawia lekrza psychiatra, a pedagog, psycholog czy logopeda w poradni psychologiczno-pedagogicznej dokonują obserwacji i opracowują diagnozę. Uwzględniają w tym wytyczne pod kątem pracy z dzieckiem, wsparcia, form terapii. Wczesna reakcja na zachowanie dziecka i konsultacje ze specjalistami pozwalają podjęcie działania mającego na celu ułatwienie funkcjonowania dziecka w społeczeństwie. Terapie u dziecka ze zdiagnozowanym zespołem Aspergera jest wielokierunkowa i opiera się na terapiach umiejętności psychologicznych, społecznych, logopedycznych, pedagogicznych oraz z zakresu integracji sensorycznej. Rodzice dzieci z zespołem Aspergera powinni mieć świadomość trudności z jakimi każdego dnia mierzy się ich dziecko. Wymaga ono ogromnej ciepliwości, konsekwencji, czułości i miłości. Ważne jest również aby wzmacniać mocne strony dziecka z zespołem Aspergera i budować jego poczucie własnej wartości.