Niedoczynność tarczycy - objawy, przyczyny, leczenie i dieta

Niedoczynność tarczycy jest coraz bardziej powszechna, a miliony ludzi, którzy są nią dotknięci, nawet o tym nie wiedzą. Szacunki są różne, ale niedoczynność utajona tarczycy może dotyczyć ok. 4–10% populacji, a tylko u 1–3% manifestuje postać jawną. Niedoczynność tarczycy u kobiet pojawia się 3–7 razy częściej niż u płci przeciwnej. Ryzyko zapadalności na tę chorobę wzrasta wraz z wiekiem, powyżej 60 roku życia, zachorowalność wynosi 4–15% populacji. Niedoczynność tarczycy to choroba wynikająca z niedoboru hormonów tarczycy. Fizjologiczną funkcją tarczycy jest synteza i wydzielanie hormonów trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4), które wykazują działania zwiększające metabolizm, oraz kalcytoniny wspomagającej wchłanianie wapnia z krwi do kości. Hormony te są syntetyzowane z tyrozyny przy udziale tyreoperoksydazy (TPO). Wydzielanie tych hormonów jest regulowane przez podwzgórze wydzielające tyreoliberynę (TRH), która pobudza przysadkę odpowiedzialną za sekrecję tyreotropiny (TSH). TSH hamuje wydzielanie T3 i T4. W niedoczynności tarczycy obserwuje się podwyższone poziomy TSH i obniżone stężenia T3 i T4.

Każda osoba może doświadczać innych objawów, ponieważ mają one charakter bardzo zróżnicowany, zależny od przyczyny choroby, czasu trwania, przebiegu i nasilenia niedoboru hormonów. W najbardziej zaawansowanym stadium osoby chore doświadczają przewlekłego zmęczenia, stanów depresyjnych, uczucia chłodu, trudności z redukcją masy ciała, pogorszenia sprawności intelektualnej, a nawet słuchu. Jednak najczęściej objawy niedoczynności tarczycy są niespecyficzne, dlatego dokładne przyjrzenie się organizmowi jest pierwszym krokiem do prawidłowego rozpoznania. Zaburzenia często występują jako zespoły objawów pochodzące ze strony różnych układów:

Otyłość i niedoczynność tarczycy są dwoma powszechnie występującymi zaburzeniami, które są ściśle ze sobą powiązane. Niedoczynność tarczycy wiąże się ze zmniejszoną termogenezą i metabolizmem. Wykazano korelację tego schorzenia z wysokim wskaźnikiem BMI (ang. body mass index, wskaźnik masy ciała) i częstością zachorowania na otyłość. Sugeruje się nawet, że podwyższone stężenie TSH wynika z nadmiernej masy ciała. Badania pokazują, że już niewielkie wahania hormonów tarczycy, które pozostają w zakresach referencyjnych (subkliniczna niedoczynność tarczycy), przyczyniają się do przybierania na wadze. Odnotowano, że obniżone stężenia fT4 (wolnej formy T4) i delikatnie podwyższone stężenia fT3 (wolnej formy T3) współwystępują przy podwyższymy wskaźniku BMI. Zaobserwowano również, że postępujące odkładanie się tkanki tłuszczowej wiąże się z równoległym wzrostem stężenia TSH i fT3.

Najczęściej wykonywanym badaniem krwi jest oznaczenie stężenia TSH. Jest to najlepsze badanie oceniające zaburzenia funkcji tarczycy. Jednak jeśli występują objawy typowe dla niedoczynności tarczycy i TSH mieści się powyżej normy funkcjonalnej, wynoszącej 2,5 mIU/l, warto poszerzyć diagnostykę o oznaczenia fT3 i fT4. Następnym krokiem w przypadku TSH powyżej normy jest wykonanie badania przeciwciał anty-TPO i anty-TG, dzięki którym można stwierdzić obecność autoimmunologii. Dodatkowo wykonanie badania USG umożliwia wykrycie patologii i zmian zapalnych w obrębie tarczycy.

Lewotyroksyna przyjmowana doustnie jest lekiem z wyboru. Należy do leków kategorii A, czyli bezpiecznych nawet w trakcie ciąży, i ma długi okres półtrwania (7 dni). W organizmie jest częściowo przekształcana w T3, co powoduje stały poziom fizjologiczny zarówno T3, jak i T4 poprzez przyjmowanie pojedynczej dziennej dawki. Stosowanie leku należy rozpocząć od małej dawki 12,5–25,0 mg, a dawka podtrzymująca powinna wynosić 2,0–2,4 mg/kg masy ciała dzienne. W zależności od pierwotnej przyczyny niedoczynności tarczycy stosuje się jeszcze antybiotykoterapię lub niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Żywienie w niedoczynności tarczycy powinno dostosowywać się indywidualnie, ponieważ chorobom tarczycy często towarzyszą inne zaburzenia, które mogą wpłynąć na zakres zaleceń. Jednak są takie zalecenia, które każdy z niedoczynnością tarczycy może u siebie zastosować.

Najważniejsza jest rezygnacja z przetworzonej żywności, korzystanie ze świeżych, naturalnych produktów i samodzielne przygotowywanie posiłków. Należy zadbać o regularność spożywania posiłków, co z pewnością przyspieszy przemianę materii.

Warto zwrócić uwagę na zapotrzebowanie kaloryczne w ciągu dnia, które łatwo przekroczyć przy korzystaniu z żywności typu fast food. Stosowanie żywności nieprzetworzonej może przynieść oczekiwany efekt. Przy takich zmianach warto zadbać o pokrycie zapotrzebowania energetycznego, ponieważ duże restrykcje kaloryczne mogą wpływać na wzrost stężenia TSH oraz spowalniać metabolizm. Daje to nam możliwość spożywania różnorodnych produktów o wysokiej gęstości odżywczej, które zapewnią nam sytość i podaż niezbędnych składników odżywczych.