Zapalenie gruczołu Bartholina - objawy, przyczyny i leczenie

Pochwa to długi średnio na 6-8 cm, zbudowany z mięśni i błony śluzowej, elastyczny i rozciągliwy przewód łączący szyjkę macicy z przedsionkiem pochwy będącym częścią sromu. Obejmuje penis podczas aktu seksualnego, na jej tylnym sklepieniu dochodzi do deponowania nasienia po wytrysku. Stanowi także drogę odpływu krwi podczas miesiączki oraz jest częścią kanału rodnego, który pokonuje płód podczas porodu.

Położenie sromu w niedalekiej odległości od odbytu i w bezpośredniej styczności z ujściem cewki moczowej, powoduje narażenie gruczołów przedsionkowych większych na kolonizację patogennymi bakteriami i w rezultacie na zwiększone ryzyko wystąpienia stanów zapalnych. Ponadto, srom narażony jest na drażniące działanie wydzieliny pochwowej, która wytwarzana jest przez nabłonek pochwy w przypadku jej zapalenia. Podatność sromu na urazy mechaniczne również odgrywa ważną rolę. Niestosowanie podstawowych wymogów higieny miejsc intymnych może być powodem nawracających problemów związanych z zapaleniem w obrębie gruczołów przedsionka pochwy.

Ropień gruczołu Bartholina powstaje w kilku patologicznych etapach. Na początku, wskutek np. stanu zapalnego, dochodzi do zablokowania wąskiego ujścia gruczołu. Następnie ma miejsce akumulacja wydzieliny w jego wnętrzu, co prowadzi do powstania torbieli gruczołu. Kolejnym etapem rozwoju tej patologii jest zakażenie treści torbieli pochodzenia bakteryjnego i powstanie ropnia. Przyczyną zapalenia gruczołu Bartholina jest najczęściej zakażenie bakteryjne (głównie Neisseria gonorrhoeae, Eschericha coli, Chlamydia trachomatis, Bacteroides sp., Staphylococcus sp., Streptococcus sp.). Na skutek infekcji dochodzi do obrzęku i "przytkania" ujścia przewodów wyprowadzających - produkowana wydzielina zaczyna zalegać w gruczole (tworzy się tzw. torbiel zastoinowa). Jeżeli dojdzie do zakażenia zalegającej w torbieli zastoinowej wydzieliny, tworzy się ropień (zbiornik wypełniony ropą). Ropa to:

składający się z martwych neutrofili (jedne z białych krwinek odpowiedzialne za odporność organizmu), bakterii i uszkodzonych tkanek.

Przyczyną choroby jest zakażenie bakteryjne, w wyniku którego dochodzi najpierw do zastoju wydzieliny w gruczole Bartholina, a następnie do jej zakażenia i wytworzenia ropnia. Toczący się proces zapalny wywołany zakażeniem bakteryjnym oraz ucisk na sąsiednie struktury przez zmieniony chorobowo gruczoł powodują wystąpienie objawów choroby.

Należy pamiętać, że nieleczone zapalenie gruczołu Bartholina może doprowadzić do zapalenia narządów miednicy mniejszej (z ang. Pelvic inflammatory disease - PID), czyli błony śluzowej macicy, jajowodów i jajników. W przypadku rozwoju PID do wspomnianych wcześniej objawów dołączyć mogą się kolejne, takie jak:

Postać przewlekła zapalenia gruczołu Bartholina może przejść w postać ostrą. Choroba, nawet poddana prawidłowemu leczeniu i wyleczona, czasem ma tendencję do nawracania. Torbiel zastoinowa lub ropień powstałe w miejscu prawidłowego gruczołu mogą nawet osiągać rozmiar kurzego jaja. Objawy choroby wynikają z rozwijającego się stanu zapalnego, wywołanego zakażeniem bakteryjnym, a także z ucisku na otaczające struktury przez zmieniony chorobowo gruczoł.

Zdarza się, że ropień gruczołu Bartholina samoistnie pęka. Wówczas jego zawartość wycieka do przedsionka pochwy lub na powierzchnię skóry. Opróżnienie gruczołu natychmiast przynosi ustąpienie nieprzyjemnych dolegliwości. W lekkim przebiegu choroby zadowalające efekty dają nasiadówki z roztworu manganianu(VII) potasu. Często jednak stan zapalny gruczołu Bartholina wymaga interwencji lekarskiej. Leczenie zazwyczaj nie trwa długo. Zwykle stosowany jest drenaż lub zabieg marsupializacji, polegający na wycięciu otworu na wewnętrznej powierzchni torbieli w celu odprowadzenia zalegającej wydzieliny. Marsupializacja trwa około 15-20 minut i jest wykonywana w znieczuleniu miejscowym.  Rzadziej konieczne jest chirurgiczne usunięcie gruczołu.