Skleroterapia, czyli ostrzykiwanie pajączków i żylaków - na czym polega i jakie są wskazania?

Przewlekła niewydolność żylna należy do najczęstszych chorób w krajach rozwiniętych. Jedną z form niewydolności żylnej, są żylaki, których powstanie spowodowane jest powiększeniem i poszerzeniem żył, wywołane zaburzeniem odpływu krwi z kończyn dolnych. W Polsce problem żylaków dotyczy ponad 50% kobiet oraz 40% mężczyzn.

Żylaki powodują zastój krwi w ich świetle, co z czasem prowadzi do powstania zmian skórnych i podskórnych oraz stanowi ryzyko powstania zakrzepicy żylnej i zatoru płucnego.

Najbardziej narażone na rozwój żylaków są osoby:

• często i długo przebywające w pozycji siedzącej lub stojącej
• z niedoborem aktywności fizycznej
• płci żeńskiej
• kobiety w ciąży
• stosujące niewłaściwą dietę
• z nadwagą i otyłością
• starsze

Jedną z nowoczesnych metod leczenia żylaków jest skleroterapia, która ma na celu poprawę przepływu żylnego na kończynach, eliminację zmian naczyniowych oraz poprawę estetyczną u pacjenta.

Zabieg polega na ostrzykiwaniu pajączków lub żylaków związkami chemicznymi (sklerosantami) w celu likwidacji zmienionych naczyń żylakowych. Wstrzyknięta do światła naczynia substancja chemiczna powoduje trwałe uszkodzenie śródbłonka naczyniowego i miejscową trombozę. Z czasem prowadzi to do zmniejszenia średnicy, zarośnięcia zmiany naczyniowej i w następstwie zwłóknienia ściany naczynia. Jest to obecnie najpopularniejsza metoda leczenia żylaków i pajączków, szczególnie skuteczna w przypadku naczyń o przekroju 0,3mm – 0,5mm.

Skleroterapia jest procedurą minimalnie bolesną ze względu na stosowanie cienkich igieł.


 
Najczęstszymi efektami ubocznymi zabiegu są ból i opuchlizna w miejscu ostrzyknięcia, które z czasem zanikają. Możliwe są również przebarwienia (do 30%), miejscowa tromboza oraz powstanie wtórnych rozległych teleangiektazji (tzw. matting). Czasami dochodzi do ponownego udrożnienia (rekanalizacji) naczyń, co wiąże się z koniecznością powtórnego zabiegu. Rzadkimi powikłaniami po skleroterapii są: reakcja anafilaktyczna, uszkodzenie nerwu, nekroza skóry, powikłania zakrzepowo-zatorowe i zapalenie żył. Przez okres 2-3 tygodni po zabiegu wskazane jest ograniczenie intensywnego wysiłku fizycznego.

W celu optymalizacji efektu terapeutycznego skleroterapii oraz ograniczenia ewentualnych powikłań niezbędna jest właściwa ocena stanu zdrowia pacjentów i odpowiednia ich preselekcja do zabiegu.

Głównymi przeciwwskazaniami do skleroterapii są:

• ciąża
• przebyta zakrzepica żylna
• zatorowość lub zator płucny
• zaburzenia krzepnięcia
• choroba nowotworowa
• choroby układowe
• uczulenie na środek obliterujący
• zmiany niedokrwienne kończyn
• zakażenie skóry
• obrzęk chłonny
• nadczynność tarczycy.

Czterema najczęściej używanymi środkami obliterującymi (sklerosantami) są:

• Siarczan sodowy tetradecylu – należy do klasy detergentów i jest najsilniejszym sklerosantem. Stosowany pod postacią 0,1 – 3% roztworu. W najwyższym stężeniu używany jest do leczenia zmian żylakowych dużych żył. W trakcie podawania Pacjent może odczuwać lekki dyskomfort. W przypadku zmian żylakowych małych naczyń ma skuteczność zbliżoną do hipertonicznego roztworu soli, który jest bezpieczniejszy. Może powodować przebarwienia. Potencjalne komplikacje to: zatorowość płucna, zakrzepica żył głębokich, nekroza tkanki (CTN) ≥ 1%.
• Polidokanol – również należy do klasy detergentów. Stosowany jako 0,5 – 5% roztwór do leczenia całego zakresu zmian naczyniowych. Podawanie środka jest prawie bezbolesne. Jako efekty uboczne czasami obserwuje się przejściowe pokrzywki i świąd. Potencjalne powikłania to: zatorowość płucna, reakcja anafilaktyczna.
• Hipertoniczny roztwór soli – stosowany w stężeniu 23,4%, głownie do leczenia żylaków naczyń o mniejszej średnicy. Przy podawaniu Pacjent odczuwa ból o umiarkowanym natężeniu. Może powodować delikatne przebarwienia. Potencjalne powikłania to: zatorowość płucna, nekroza tkanki (CTN) > 10%.
• Chromowana gliceryna – stosowany jako 1,11% roztwór do leczenia zmian najmniejszych naczyń o średnicy < 0,2mm. Bolesny przy podawaniu. Nekroza tkanki (CTN) i reakcje alergiczne są niezmiernie rzadkie.

Wynik skleroterapii uzależniony jest od cech osobniczych oraz obszaru zabiegowego. Przykładowo, w przypadku tylnej części uda efekty ostrzykiwania zazwyczaj są bardzo dobre. Z kolei środkowa i boczna część uda mają skłonność do mattingu, natomiast okolice kostki są oporne na skleroterapię i mają skłonność do owrzodzenia.

Jako ogólną zasadę przyjmuje się w pierwszej kolejności ostrzykiwanie żył o większej średnicy, a następnie mniejsze naczynia (< 3mm). Niższe stężenia sklerosantu podaje się najczęściej  pacjentom skłonnym do powstawania zasinień, osobom starszym powyżej 60 roku życia oraz w przypadku ostrzykiwania naczyń o cienkich ściankach. Pamiętajmy, że w przypadku niewielkich naczyń zwiększenie stężenia sklerosantu rzadko przynosi rezultat, natomiast może wywołać różne efekty uboczne, jak powstanie przebarwień. Większe naczynia potrzebują wyższego stężenia sklerosantu, by przezwyciężyć większy przepływ krwi.

W przypadku dużych zmian żylakowych, zamykania żyły odpiszczelowej lub odstrzałkowej, stosuje się środek obliterujący w postaci pianki. Najczęściej podaje się detergenty – siarczan sodowy tetra decylu lub polidokanol przygotowane pod postacią pianki. Taka postać sklerosantu zapewnia dobry i długotrwały kontakt za ścianą na znacznie większym odcinku naczynia. Skleroterapia piankowa jest główną alternatywą dla miniflebektomii i strippingu.

Metoda Fegana - polega na podaniu sklerosantu do uniesionej kończyny, co powoduje opróżnienie światła naczynia z krwi żylnej. Technika ta pozwala na możliwie najlepszy kontakt sklerosantu ze ścianą naczynia oraz ogranicza rozcieńczenie dawki terapeutycznej.

Dla lepszego uwidocznienia zmian żylakowych w trakcie zabiegu można użyć najnowocześniejszego systemu podświetlania naczyń VeinLite® lub aparatu USG (echoskleroterapia). Zastosowanie tak nowoczesnych metod obrazowania w trakcie zabiegu zwiększa kontrolę operatorowa, poprawia efekt terapeutyczny oraz ogranicza wystąpienie potencjalnych komplikacji. Ich użycie ma szczególne znaczenie w przypadku naczyń nie widocznych na powierzchni skóry.


 
Po zakończeniu zabiegu kończynę bandażuje się, pozostawiając ucisk do następnego dnia wieczorem. Przez 5-7 dni utrzymuje się również kompresoterapię, która jest niezbędna dla uzyskania optymalnego efektu terapeutycznego. Kompresoterapia ogranicza dopływ krwi do ostrzykniętego miejsca, utrzymując odpowiednie stężenie sklerosantu oraz powoduje zbliżenie ścian ostrzykiwanego naczynia do siebie.

W okresie tym zaleca się zachowanie normalnej aktywności (np. chodzenie). Przez pierwszy tydzień po zabiegu zalecane jest częste picie wody oraz unikanie ciepłych kąpieli, sauny, spożywanie alkoholu, zażywanie leków przeciwkrzepliwych (np. aspiryny). W przypadku długotrwałej podróży w tym okresie zalecane jest częste spacerowanie (co 1-2h) oraz noszenie odzieży uciskowej.

Żylaków nie należy bagatelizować! Dlatego jeżeli rozpoznasz u siebie charakterystyczne wczesne objawy, jak obrzęki kończyn dolnych oraz uczucie pieczenia i ciężkości nóg (szczególnie w godzinach wieczornych) – nie zwlekaj i natychmiast skontaktuj się ze specjalistą chirurgii naczyniowej w celu oceny swojego stanu zdrowia oraz ustalenia możliwości leczenia!