Rozwój mowy dziecka - czy przebiega prawidłowo?

Rozwój mowy dziecka kojarzy się zazwyczaj z pojawieniem się pierwszych słów i zdań w rozwoju maluszka... Rodzice rzadko przysłuchują się dźwiękom wydawanym przez dzieci w pierwszych miesiącach życia. Brak gaworzenia nie jest często tak wyraźnym sygnałem ostrzegawczym jak brak wyczekiwanego "mama" czy "tata"...

Dziecko, przychodząc na świat, wydaje głośny krzyk, który jest spowodowany pierwszym oddechem i świadczy o funkcjonowaniu narządów mowy.

Przez pierwsze dni i tygodnie życia krzyk i płacz niemowlęcia jest reakcją na bodźce, które docierają z otoczenia. Szybko jednak płacz staje się formą komunikacji z najbliższymi. To właśnie płacz informuje rodziców, że dziecko domaga się czegoś (najczęściej pokarmu, bliskości), odczuwa ból lub strach.

6 tygodniowe dziecko powoli staje się świadome dźwięków, które wydaje i płaczem wyraża swoje niezadowolenie, przywołuje mamę, próbuje porozumieć się z otoczeniem.

W pierwszym miesiącu życia oprócz krzyku i płaczu u dziecka obserwujemy dźwięki: mlaskanie, cmokanie.

Około 2-3 miesiąca życia w rozwoju dziecka pojawia się etap głużenia. Są to przypadkowe dźwięki gardłowe i tylnojęzykowe (gli, kli, tli, ebw), które są oznaką dobrego samopoczucia dziecka. Często pojawiają się jako reakcja na widok rodzica.

Głużenie pojawia się zarówno u dzieci słyszących jak i niesłyszących (dzieci na całym świecie głużą tak samo!)

W okresie ok. 6-7 miesiąca życia pojawia się gaworzenie, czyli zamierzone wydawanie dźwięków, które charakterystyczne jest jedynie dla dzieci słyszących. Ten rodzaj wokalizacji obejmuje powstawanie dźwięków - najczęściej sylab (ma-ma, ba-ba), które nie mają dla dziecka konkretnego znaczenia ale stanowią formę zabawy.

Kolejnym etapem w rozwoju mowy dziecka jest echolalia - naśladowanie mowy dorosłych poprzez wielokrotne powtarzanie różnych sylab. Repertuar naśladowanych dźwięków jest odzwierciedleniem dźwięków zasłyszanych z otoczenia. Około 10 miesiąca życia dziecko zna już kilka słów - rozumie ich znaczenie.

W wieku 12 miesięcy dziecko rozumie już wiele i najczęściej wypowiada ok. 6 słów (choć pierwsze słowa o przypisanym znaczeniu powinny pojawić się najpóźniej do 18 miesiąca życia). Wraz z pojawieniem się pierwszego słowa, dziecko wkracza w okres wyrazu.

Między 12 a 18 miesiącem życia dziecko zaczyna mówić używając słów. Intensywny rozwój ruchowy w tym czasie wpływa na szybki rozwój mowy (zwłaszcza biernej - dziecko rozumie znacznie więcej niż jest w stanie wypowiedzieć). Charakterystyczne dla tego okresu jest wypowiadanie słów o szerokim znaczeniu, gdy jeden wyraz zastępuje całe zdanie (np. "da" - daj lalę). Dziecko upraszcza słowa mówiąc np.: "mi" - miś, "obać" - zobacz.

20 miesięczny maluch wypowiada średnio 170 słów i powoli zaczyna używać wypowiedzi dwuwyrazowych - pierwszych zdań.

Okres zdania przypada między 2 a 3 rokiem życia.  W tym czasie dziecko wypowiada spółgłoski: p,b,m,f,w,k,g,h,t,d,n,l oraz samogłoski: a,o,u,e,y,i,s. Pojawiają się również: ś,ź,ć,dź (często w zastępstwie za: s,z,c,dz lub sz,ż,cz,dż). Głoski nie zawsze są pełnowartościowe - zwłaszcza w trudniejszych wyrazach mogą być zastępowane łatwiejszymi lub pomijane.

W mowie dziecka pojawiają się liczebniki i zaimek "się". Maluch zadaje coraz więcej pytań i używa przeczenia "nie".

Od 3 roku życia obserwujemy okres swoistej mowy dziecięcej, gdy wzbogacany jest zasób słownictwa i doskonalona artykulacja poszczególnych głosek. Pojawiają się coraz bardziej złożone zdania.