Rola najbliższych w wychowaniu osoby upośledzonej

Zastanawiasz się jak powinien wyglądać proces wychowawczy dziecka z zespołem Downa? Jakie kroki poczynić aby wspomóc jego rozwój społeczno-intelektualny? Przeczytaj poniżej...

Całokształt przeprowadzonych badań poświadcza, że dzieci z zespołem Downa odpowiadają na wpływy środowiskowe od najwcześniejszych tygodni życia i najlepiej czują się w domach gdzie mają zapewnioną miłość, troskę, bodźce rozwojowe i różnorodne doświadczenia. Planowanie i przeprowadzanie specjalnych zabaw i różnego rodzaju aktywności może być korzystne zarówno dla rodziców, jak i dla dzieci. Pomaga to we wzajemnym poznaniu się, zapobiega wolniejszemu rozwojowi dziecka pozbawionego zachęt i stymulacji oraz wpływa na bardziej satysfakcjonujący i radosny dzień.

Na początku rodzice nie mogą przestać myśleć, że dziecko jest upośledzone umysłowo. To może przeszkodzić im w dostarczeniu mu normalnych bodźców, takich jak bawienie czy przytulanie, które potrzebne jest przecież wszystkim dzieciom. Dlatego na poprawę, na „polepszenie stanu” dzieci z zespołem Downa wpływa bliski kontakt z dzieckiem podczas wykonywania codziennych czynności, np. przygotowywania posiłków w kuchni. Dziecko może uczestniczyć w tych czynnościach siedząc na krzesełku i obserwując rodzica, który powinien mówić do dziecka oraz być stale w zasięgu wzroku malca.

Ćwiczenia rozwijające kontrolę trzymania głowy, siedzenia czy chodzenia powinny być stosowane przez krótki czas, ale często. Niektóre z tych ćwiczeń należy włączyć podczas karmienia, przewijania czy zabawy z dzieckiem. Wszystko to jest  prawdopodobnie tym samym, co zazwyczaj dziecko otrzymuje od rodziców, ale w przypadku dzieci z zespołem Downa jest to szczególnie korzystne dla ich rozwoju. Gdy dzieci rosną zmienia się oczywiście zakres czynności. Na przykład dzieci do 10 czy 12 miesiąca są najczęściej skłonne do nauki, lecz w późniejszym czasie wchodzą w okres, w którym nie można ich już uczyć wprost. Nie należy wtedy pracować z dzieckiem bezpośrednio, ale nauczać poprzez gry i zabawy.

Niektórzy rodzice, mający inne małe dzieci poniżej 5 lat, mają trudności w znalezieniu czasu potrzebnego do udzielenia pomocy dziecku z zespołem Downa. Inni, którzy mają tylko jedno dziecko, właśnie takie, narzekają na swą sytuację, ponieważ rodzeństwo- jak mówią- mogłoby „mieć korzystny wpływ”. Można znaleźć przykłady, w których dziecko urodzone jako pierwsze okazuje się bardziej zaawansowane w takich zadaniach, jak rozwiązywanie układanek, lecz jest mniej towarzyskie niż dziecko z rodziny większej, ale kiedy ono zaczyna się kontaktować z grupami dzieci, wkrótce dojrzewa także społecznie.

Dzieci z zespołem Downa, które otrzymują pomoc od wczesnych lat życia, są bardziej zaawansowane w rozwoju od tych, które takiej pomocy nie otrzymują. Przynajmniej do środkowych lat dzieciństwa mają szansę należeć do kategorii lekkiego i (lub) umiarkowanego upośledzenia umysłowego, a nie znacznego, czy głębokiego. Rodzice powinni poznać możliwości rozwoju dziecka, właściwe bodźce dynamizujące jego rozwój, a także zakres działań edukacyjnych, które mogą oni podjąć.

Po okresie względnego spokoju w pierwszych latach życia dziecka, nadchodzi kolejny trudny moment w życiu rodziców- wybór placówki edukacyjnej, rodzaju kształcenia. O tym gdzie trafi dziecko decydują w dużym stopniu właśnie rodzice, ale ważny jest też stosunek pracowników przedszkola czy szkoły, otwarcie danej placówki na dzieci z niepełnosprawnością, praktyki edukacyjne zalecane w danym okresie w danym kraju. Diagnoza, która zawiera sugestie o zalecanym rodzaju kształcenia może, lecz nie musi być decydującym elementem.

Od prawie wszystkich dzieci z zespołem Downa można oczekiwać rozwoju aż do późnego wieku młodzieńczego i wczesnej dorosłości oraz uczenia się nowych umiejętności i przyswajania wiedzy przez większość swojego życia. Rozwój zaznacza się okresami mało widocznych postępów i okresami postępów szybkich. Jeżeli dzieci mają zapewnioną dobrą opiekę zdrowotną, poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego i wczesną edukację, większość z nich będzie należała do kategorii umiarkowanego lub lekkiego upośledzenia umysłowego. Można się spodziewać, że dzieci te będą przyswajać odpowiedni do stopnia upośledzenia zasób doświadczeń i dokonywać stałego postępu do zaawansowanych lat dwudziestu kilku, a może jeszcze dłużej.

Większość z nich osiągnie względną samodzielność, rozwinie mowę w stopniu wystarczającym do komunikowania się i konwersacji, rozszerzy wachlarz zainteresowań i zajęć własnych.  Większość będzie mogła żyć w domach rodzinnych, pracować w zakładach pracy chronionej, a w pewnych przypadkach we własnych gospodarstwach domowych.

Zawsze znajdowali się ludzie z zespołem Downa, którzy wykazywali specjalne zdolności i kwalifikacje. Są tacy, którzy napisali książki, grali w sztukach telewizyjnych, wygrywali konkursy artystyczne lub osiągnęli wysoki poziom w tańcu czy muzyce. Rzadko, ale są również tacy, którzy mieszkają samodzielnie i pracują wśród zdrowych osób. Niektórzy zawarli związki małżeńskie, a wielu ma dojrzałe i odpowiedzialne relacje z innymi. Ostatnio coraz więcej osób z zespołem Downa gromadzi się i tworzy grupy, w których dyskutowane są potrzeby ludzi upośledzonych umysłowo i wysuwane żądania decydowania o swoim losie.