Mięśniaki macicy - przyczyny, objawy, leczenie...

Często spotykane niezłośliwe guzy macicy, rozwijające się z komórek mięśniowych macicy, należą do najczęstszych guzów narządów płciowych... Występują u mniej więcej co piątej kobiety w wieku ponad 35 lat!

Ponieważ wzrost mięśniaków jest stymulowany przez estrogeny i zależy od funkcjonowania jajników, mięśniaki nie tworzą się u dzieci ani u kobiet w okresie post-menopauzalnym. Tylko w około 0,5% przypadków guzy te stają się złośliwe.

Istnieją trzy rodzaje mięśniaków:

• pod błoną śluzową macicy (mięśniaki podśluzówkowe),
• w ścianie macicy (mięśniaki śródścienne),
• na powierzchni macicy (mięśniaki podsurowicówkowe).

Objawy

Mięśniaki są różnej wielkości - od ziarnka grochu do piłki futbolowej. Dolegliwości wywołują zwykle dopiero wtedy, kiedy są duże lub niekorzystnie umiejscowione. Niekiedy mają postać małych guzków, wypełniających całą macicę.

Najczęstszą dolegliwością, występującą u około 50% pacjentek, są zaburzenia miesiączkowania (zbyt długie i/lub bardzo silne krwawienia). Może to dodatkowo wywoływać niedokrwistość spowodowaną niedoborem żelaza, która z kolei pociąga za sobą typowe objawy, takie jak zmęczenie, wypadanie włosów i brak apetytu.

Na bóle, zwłaszcza podczas miesiączki, uskarża się mniej więcej 1/3 pacjentek, przy czym również tu istnieją silne różnice indywidualne: kobiety mówią o lekkim uczuciu ucisku lub wręcz o skurczach.

Bardzo nieprzyjemne objawy dają mięśniaki wypierające sąsiednie narządy. Jeśli na przykład przesunięty zostaje pęcherz moczowy, skutkiem tego może być potrzeba częstego oddawania moczu. Silny ucisk guza na cewkę moczową, powodujący ciągłe pozostawanie moczu w pęcherzu, może prowadzić do zapaleń pęcherza, a nadmierny ucisk guza na odbytnicę może wywoływać zaparcia. Ciągłe bóle pleców powodują te mięśniaki, które oddziałują na kość krzyżową lub nerw kulszowy.

Wśród kobiet cierpiących na mięśniaki 15-20% nie uskarża się jednak na żadne szczególne dolegliwości

Przyczyny

Mięśniaki rozwijają się z całkiem normalnych komórek mięśniowych i w zasadzie nie wiadomo, dlaczego jedna rozrasta się nagle ponad-przeciętnie. Pewne jest tylko to, że jakąś rolę odgrywają bodźce hormonalne. Zakłada się, że przyczyną jest względny nadmiar estrogenów; przekonanie opiera się na statystykach dotyczących częstego występowania mięśniaków u kobiet w połowie życia oraz na obserwacji, że stare mięśniaki w okresie przekwitania, po zmniejszeniu produkcji hormonów przez organizm, niekiedy znikają.

Wyniki najnowszych badań wskazują, że możliwy jest również wpływ sytuacji psychicznej pacjentki. Zaobserwowano bowiem, że kobiety podwójnie obciążone - rodziną i pracą zawodową - częściej mają skłonność do mięśniaków. Obecnie bada się także wpływ niespełnionego pragnienia posiadania dziecka i ewentualnych związanych z tym konfliktów partnerskich na podstawie chorób ginekologicznych, takich choćby jak mięśniaki.

Diagnoza

U pacjentek niemających żadnych objawów mięśniaki diagnozuje się zwykle podczas rutynowych badań; w innych przypadkach wspomniane wyżej dolegliwości sprowadzają kobietę do lekarza. Mięśniaki, umiejscowione u ujścia macicy lekarz może zobaczyć, a inne, większe wymacać. Za pomocą USG można zdiagnozować głębiej leżące guzy.

Niekiedy konieczna jest także laparoskopia; badanie pomaga ocenić wymiary mięśniaków wrastających aż w jamę brzuszną. Jeśli istnieje podejrzenie wyparcia moczowodu, wykonuje się badanie ultrasonograficzne nerek oraz pielogram, czyli zdjęcie rentgenowskie, na którym za pomocą środków kontrastowych przedstawia się drogi moczowe. Niekiedy uzasadnione jest także wziernikowanie pęcherza lub jelita. Analiza krwi informuje o poziomie estrogenów, niedoborze żelaza i funkcjonowaniu nerek.

Mięśniaki a pragnienie posiadania dziecka

Wiele mięśniaków nie przeszkadza zajściu w ciążę i porodowi, lecz zdarzają się powikłania, a zależy to od położenia i wielkości mięśniaka lub ich liczby. Problemy są wtedy, kiedy mięśniaki rosną w pobliżu ujścia jajowodów, zamykając wejście do nich. Jeśli mimo to doszło do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej, skutkiem jest często poronienie lub przedwczesny poród; mięśniaki leżące pod błoną śluzową macicy lub w ścianie macicy zwiększają po prostu jej gotowość do bólów porodowych, a więc zarodek zostaje przedwcześnie wydalony.

Istnieje też niebezpieczeństwo, że zarodek osiądzie bezpośrednio na mięśniaku, gdzie nie będzie dostatecznie zaopatrywany, nie może się rozwijać zgodnie z naturą, na co organizm z reguły reaguje poronieniem. Duże, bardzo głęboko osadzone mięśniaki mogą uniemożliwiać poród siłami natury i konieczne jest wtedy cesarskie cięcie.

Niektóre mięśniaki zaczynają rosnąć dopiero pod wpływem hormonów wydzielanych w okresie ciąży, a po rozwiązaniu zanikają. Zdarza się też, że podczas ciąży mięśniaki wskutek powiększenia się macicy rozpłaszczają się do tego stopnia, że w ostatnich tygodniach przed narodzinami dziecka wcale ich nie widać.

Leczenie

Z reguły leczy się tylko mięśniaki wywołujące dolegliwości, potem zaleca się wykonywanie badania USG co 6 miesięcy. Jeśli terapia staje się konieczna, w zależności od położenia i wielkości mięśniaka oraz indywidualnych planów życiowych (pragnienie posiadania dziecka lub nie) kobieta ma wybór między operacją a terapią hormonalną.

Zabieg doradza się zwykle wtedy, kiedy mięśniaki już wielokrotnie powodowały poronienia lub bardzo szybko rosną. Istnieją trzy metody ich usuwania, a wybór zależy od położenia, liczby i wielkości mięśniaków.

Jeśli guzy leżą w jamie macicy, często wystarczy ich wyjęcie w ramach wykonanego dopochwowo wziernikowania macicy. Inaczej jest przy głębiej leżących mięśniakach; wycięcie lub wyłuskanie kilku położonych głęboko w mięśniach dużych mięśniaków jest poważną operacją i w najlepszym przypadku wystarczy wziernikowanie jamy brzusznej, w gorszym rozcięcie podbrzusza blisko granicy włosów łonowych. Niebezpieczeństwo pooperacyjnego, ponownego wystąpienia mięśniaków wynosi około 15%.

Tylko w wyjątkowych wypadkach, kiedy np. guz w ogromnym tempie rośnie lub mimo leczenia farmakologicznego liczne mięśniaki stale odrastają i wywołują silne dolegliwości, doradza się usunięcie macicy (histerektomię). W takim przypadku wskazane jest jednak zasięgnięcie opinii drugiego lekarza.

Nową i bardzo obiecującą metodą leczenia mięśniaków jest embolizacja, stosowana dotąd przeważnie w krajach anglosaskich i we Francji. Polega ona na odcięciu dopływu krwi do mięśniaka, a więc jakby jego zagłodzeniu. W tym celu chirurg przez niewielkie nacięcie w pachwinie zakłada najpierw cewnik do tętnicy w nodze. Pod kontrolą rentgenowską wsuwa ten plastikowy wężyk aż do tętnicy macicznej i dalej do tych naczyń krwionośnych, które zaopatrują mięśniak, po czym wysuwając cewnik, pozostawia maleńkie kawałki tworzywa sztucznego. Ciała obce zamykają naczynia krwionośne, mięśniak nie otrzymuje już pokarmu i kurczy się. Zabieg ten przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym, a pacjentka spędza w szpitalu mniej więcej cztery dni. Kawałki plastiku pozostają w skurczonej tkance mięśniaków niczvm plomby w zębach. Opublikowane dotąd wyniki embolizacji mięśniaków podają, że 85-90% zabiegów jest skutecznych. Tę bardzo mało inwazyjną metodę zaleca się jednak tylko kobietom niepragnącym mieć dziecka.