Metabolizm w czasie ciąży

Aby zaspokoić potrzeby rozwijającego się dziecka, organizm matki musi zwiększyć swój metabolizm. Prowadzi to do znacznych zmian masy ciała, szybkości oddychania i pojemności wyrzutowej serca. Te parametry ocenia się rutynowo...

Średni przyrost masy ciała ciężarnej wynosi 12,5 kg. Obserwuje się jednak duże odchylenia od 5 do 17 kg. Po 12 tygodniu ciąży u kobiety średni tygodniowy przyrost masy ciała wynosi 0,4 kg.
Zaleca się, aby kobiety utrzymywały minimalny przyrost masy ciała, zapewniający rozwój płodu, aby zmniejszyć obciążenie stawów i układu sercowo-naczyniowego.

Metabolizm w czasie ciąży wzrasta o prawie 25%. Wzrost metabolizmu ma zabezpieczyć prawidłowy metabolizm płodu i jego tkanek podporowych. W czasie ciąży wzrasta zapotrzebowanie na kalorie i dlatego zwiększa się apetyt.

KWAS FOLIOWY
U ciężarnych często występują niedobory kwasu foliowego, niezbędnego dla zachowania aktywności enzymów wytwarzających kwasy nukleinowe (materiału genetycznego komórki). W pierwszym trymestrze ciąży zaleca się przyjmowanie suplementów kwasu foliowego, gdyż mogą one zapobiec wrodzonym wadom rozwojowym, takim jak rozszczep kręgosłupa. O zaletach kwasu foliowego pisaliśmy w poprzednim artykule.

ZATRZYMANIE WODY
U ciężarnych często występują obrzęki lub zatrzymywanie wody. Zwykle spowodowane są rozszerzonymi żyłami kończyn dolnych, przez które przecieka płyn do otaczających tkanek. U niektórych kobiet obrzęki mogą być objawem upośledzonej czynności nerek, wtedy trzeba wykonać badanie moczu na obecność białka.

Zmiany w układzie sercowo-naczyniowym
Podczas pierwszej wizyty ciężarnej bada się serce matki i płodu. W czasie ciąży pojemność wyrzutowa serca matki zwykle wzrasta o prawie 40%. Jest to spowodowane przyśpieszeniem tętna i niewielkim zwiększeniem objętości pompowanej krwi podczas każdego skurczu serca. Zmiany te występują wcześnie, już w pierwszej połowie ciąży i wyrównują się w drugiej.

ZAPOTRZEBOWANIE NA TLEN
Mięsień sercowy musi sprostać zwiększonej pojemności wyrzutowej, ponieważ zwiększa się zapotrzebowanie na tlen ze strony rozwijających się tkanek. Potrzeby szybko rozwijającego się dziecka i zachodzące znaczne zmiany w budowie anatomicznej matki wymagają znacznego zaopatrzenia w tlen. Ściany pochwy stają się miękkie i rozluźnione. Mięśnie matki zużywają więcej tlenu, gdyż muszą sprostać zwiększonej pracy. Zwiększenie pojemności wyrzutowej osiąga się także przez zwiększenie objętości krwi krążącej i częstości skurczów serca.
U niektórych kobiet w czasie ciąży występuje nadciśnienie tętnicze. Niewielkie zmiany są dokładnie monitorowane i jeśli zajdzie taka potrzeba – leczone.

Wpływ zwiększonego stężenia hormonów
Wiele zmian anatomicznych i fizycznych występujących w czasie ciąży spowodowanych jest działaniem hormonów. Niektóre ich działania są niepożądane i wymagają leczenia.

DUSZNOŚĆ
Wiele ciężarnych odczuwa duszność - prawdopodobnie jest ona spowodowana działaniem progesteronu. Ten hormon zwiększa wrażliwość mózgu na zmiany stężenia dwutlenku węgla we krwi, prowadząc do pobudzenia ośrodka oddechowego.
Najważniejszą zmianą anatomiczną jest uniesienie przepony, szczególnie w późniejszym okresie ciąży. Jest to spowodowane rozszerzeniem i uniesieniem żeber. Uczucie braku powietrza jest tolerowane w różnym stopniu, ale może również powodować znaczną duszność.

RYZYKO ZAKAŻENIA UKŁADU MOCZOWEGO
W czasie ciąży o 40% wzrasta przepływ krwi przez nerki i zwiększa się ich zdolność do oczyszczania krwi ze zbędnych produktów przemiany materii. Uważa się, że za zmiany w obrębie mięśni odpowiedzialny jest progesteron, powodujący rozluźnienie błony mięśniowej naczyń i mięśni. Częstsze oddawanie moczu spowodowane jest zwiększonym wytwarzaniem moczu, co widać we wczesnych okresach ciąży.
W późniejszej ciąży powiększająca się macica uciska na pęcherz moczowy, co również przyczynia się do częstszego oddawania moczu. Progesteron wpływa także na mięśniową ścianę macicy, która się rozszerza. Następstwem mogą być zakażenia układu moczowego, dlatego często rutynowo wykonuje się badania moczu w kierunku zakażenia.

BÓLE PLECÓW
Często ciężarne uskarżają się na bóle pleców. Organizm wydziela hormony, które rozluźniają więzadła i mięśnie podtrzymujące obręcz miednicy. Szczególnie podatne na te zmiany są stawy, w których kości oddzielone są od siebie chrząstką, tak jak kręgi kręgosłupa i stawy krzyżowo-biodrowe miednicy. Bez rozluźnienia połączeń stawowych między kośćmi miednicy (spojenia łonowego) noworodek nie przeszedłby przez kanał rodny.

Jeśli kobieta uskarża się na bóle stawów, najlepszym środkiem jest odpoczynek. Wiele kobiet w zwalczaniu bólów stawowych preferuje paracetamol. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak np. ibuprofen, można stosować tylko za zgodą lekarza. Jeśli bóle się utrzymują, kobieta może wymagać fizykoterapii i wykonywania ćwiczeń wzmacniających miednicę oraz plecy, co pomoże jej poprawić postawę ciała i zmniejszyć dyskomfort.

Jeśli ciężarna odczuwa bóle nóg, konieczne może być wykonanie dalszych badań, np. radiologicznych, aby wyeliminować wrodzone wady rozwojowe kości, przepuklinę krążka międzykręgowego czy osteoporozę.