Konflikt serologiczny - czy powinniśmy się go obawiać?

Lekarz powiedział Ci, że badanie krwi wykazało, iż masz grupę Rh-? Zapewne poczułaś lęk przed konfliktem serologicznym i jego skutkami, jakie może wywołać u maleństwa (choroba cytotoksyczna). Czasami lęk o dziecko jest zbyt wielki i jak się zdarza, niepotrzebny.

Jak się okazuje, kłopotom jakie może spowodować sam konflikt można w bardzo łatwy sposób zapobiec. Każda komórka ciała ma na swojej powierzchni antygeny, struktury, które swym wyglądem przypominają 'antenki'. Jednym z tych antygenów jest czynnik Rh. Dziedziczymy komórki, które ten czynnik mają (mowa to u Rh+) lub nie (Rh-).

Jeśli kobieta ciężarna tego czynnika nie ma (ujemne Rh), natomiast dziecko, które nosi w brzuchu go posiada (dodatnie Rh) , układ immunologiczny potraktuje potomka (oraz jego dodatnie Rh) jako 'intruza'. Aby móc obronić się przed 'intruzem' układ kobiety wyśle armie antyciał do ataku na niego – mamy więc do czynienia z konfliktem Rh.

Kobiety we wczesnej ciąży powinny przejść badanie krwi na obecność czynnika Rh. Jeśli okaże się, że matka ma czynnik Rh dodatni, nie ma powodu do podejmowania dalszych działań, ponieważ niezależnie, czy płód będzie miał czynnik Rh+ czy Rh-, nie występują obce antygeny w komórkach krwi dziecka, które mogłyby pobudzić układ immunologiczny matki do działania.

Natomiast kiedy przyszła mama posiada czynnik Rh-, badaniom powinien zostać poddany również ojciec dziecka, aby sprawdzić czy ma czynnik Rh+ czy Rh-. Jeśli okaże się tak, że Twój partner posiada czynnik Rh-, dziecko będzie miało taki sam, gdyż dwoje rodziców z Rh- nie może posiadać potomka z Rh+, oznacza to, ze Twój organizm nie będzie traktował go jako 'intruza'. 

Jeśli okaże się, że ojciec dziecka posiada w tym przypadku Rh+, istnieje prawdopodobieństwo, że dziecko odziedziczy po nim, wtedy będziemy mieli do czynienia z konfliktem.  Problem zaczyna się wtedy gdy odrobina krwi przedostanie się do krwiobiegu mamy podczas porodu (lub poronienia), organizm mamy zaczyna się bronić wytwarzając antyciała przeciw czynnikowi Rh. Antyciała zaczynają być groźne gdy kobieta zachodzi ponownie w ciążę a dziecko posiada czynnik Rh+. Nowe przeciwciała mogą podczas ciąży przeniknąć przez łożysko do krwiobiegu dziecka i zaatakować jego czerwone ciałka krwi powodując u niego nieznaczną lub poważną niedokrwistość.

Bardzo rzadko dzieje się tak, że takie przeciwciała powstają już w pierwszej ciąży, a dzieje się tak jeśli krew dziecka przedostanie się przez łożysko do krwiobiegu mamy. Aby ochronić nienarodzone dziecko w przypadku wystąpienia konfliktu, należy zapobiec powstawaniu przeciwciał Rh.
 
Lekarze stosują podwójną terapię:

• w 28 tygodniu ciąży ciężarnej (z grupą Rh-) podaje się immunoglobulinę Rh tzw. Rhogam (w zastrzyku), w ten sposób zapobiega się powstawaniu przeciwciał. 
• następna dawka powinna być podana do 72 godzin po porodzie (tylko wtedy, jeśli badanie krwi u noworodka wykaże, iż posiada on grupę Rh+) W przypadku gdy okaże się, że dziecko posiada grupę krwi Rh- leczenie nie jest konieczne. 
• Rhogam podaje się też przy poronieniu, ciąży ektopowej, aborcji, biopsji kosmówki, amniopunkcji,  wystąpienia krwawienia macicznego lub urazu podczas ciąży.
  

Gdyby kobieta z ujemnym Rh nie otrzymała Rhogamu podczas poprzedniej ciąży, a badania wykazałyby, że w jej organizmie powstały antyciała , które mogą zaatakować dziecko z grupą Rh+, można poprzez kordocentezę sprawdzić grupę krwi płodu. Jeśli okazałoby się , ze dziecko posiada czynnik Rh- nie należy podejmować leczenia, natomiast jeśli dziecko posiada czynnik Rh+ dochodzi do konfliktu z grupą mamy, w tym przypadku poziom przeciwciał w organizmie kobiety musi być pod stałą kontrolą lekarską. Gdy poziom przeciwciał jest niepokojąco duży, należy dokonać badania w jakim stanie znajduje się płód. Jeśli bezpieczeństwo płodu będzie zagrożone, konieczna może okazać się transfuzja krwi z grupą Rh-. Jeśli konflikt jest poważny, należy przeprowadzić transfuzję przed porodem, w innym przypadku (gdy ma łagodniejszy charakter) tuz po porodzie lub gdy poziom przeciwciał jest niski, transfuzja może być zbędna.

Nie należy zapominać o konflikcie w zakresie GRUP GŁÓWNYCH (w układzie AB0)

Układ AB0 ma dwa antygeny (białka-markery) antygen A, antygen B. Osoba posiadająca grupę krwi A posiada antygen A, z grupą B posiada antygen B, natomiast AB posiada A jak i B, grupa krwi 0 nie ma żadnego.

Brak antygenu powoduje, że podczas zetknięcia się krwi innej grupy, organizm wytwarza przeciwciała przeciw obcym antygenom. U osoby z grupą A powstają przeciwciała anty B, u osoby z grupą B – przeciwciała anty A, z grupą 0 – anty A i anty B, z grupą AB nie powstają żadne.

Podczas konfliktu  w zakresie grup głównych przeciwciała przedostają się przez łożysko do dziecka, niszcząc jego krwinki, powoduje to u noworodka wczesną, przedłużającą się żółtaczkę oraz anemię. Przeciwciała, które przedostały się do krwi dziecka  z czasem znikną i nie będą miały wpływu na jego dalszy rozwój.

W takiej sytuacji przez pierwsze 3 – 4 lata nie powinno dojść do kolejnej ciąży, gdyż należy pozwolić antyciałom zniknąć z organizmu kobiety. Ciąża do której może dojść zbyt wcześnie może powodować u następnego dziecka poważniejsze następstwa.