Przeszczep rodzinny - szczególny dowód miłości

Przeszczepy rodzinne to w Polsce ciągle rzadkość. Własną nerką, częścią wątroby czy szpikiem można uratować krewnemu życie. Niestety w Polsce w porównaniu z innymi krajami europejskimi wykonuje się niewiele przeszczepów rodzinnych, czyli od żywych dawców, a to właśnie one dają choremu największe szanse na pełny powrót do zdrowia. Chorzy mogą od swoich bliskich przyjąć nerkę, fragment wątroby, trzustki, płuca lub jelita.

Kto może zostać dawcą?Zgodnie z polskim prawem narząd od żywego dawcy można przeszczepić osobie spokrewnionej genetycznie (rodzeństwo, rodzice, dziadkowie, kuzyni) lub emocjonalnie (małżonkowie, rodzice przybrani, osoby żyjące w konkubinacie, przyjaciele). Pobranie narządu jest poprzedzone wieloma specjalistycznymi badaniami stwierdzającymi zgodność tkankową i oceniającymi ogólny stan zdrowia dawcy, a także rozmową z psychologiem, aby upewnić się, że podjęta przez dawcę decyzja jest świadoma, dobrowolna i dokładnie przemyślana. Zawsze dawca musi być pełnoletni.
Jak wygląda przeszczep?Procedura kwalifikacyjna rozpoczyna się od wizyty u lekarza rodzinnego i serii rutynowych badań krwi, moczu, ciśnienia itd. Następnie dawca i biorca poddani są badaniu w którymś z ośrodków transplantacyjnych w Polsce. Na badania i wyniki czekają od jednego do trzech miesięcy. Sama operacja trwa około półtorej godziny. Przeprowadza się ją „ stół w stół” – to znaczy, że w jednej sali operacyjnej pobrany od dawcy organ natychmiast przeszczepiany jest biorcy. Jeśli nie ma powikłań, dawca opuszcza szpital po tygodniu, biorca po około dwóch – czterech tygodniach. Przed i po przeszczepieniu obydwaj mogą liczyć na pomoc psychologa. Osoba, której przeszczepiono nerkę, zażywa leki zmniejszające odporność, żeby przeszczep nie został odrzucony. Musi więc unikać zakażeń, drobiazgowo przestrzegać zaleceń lekarzy, w tym diety. – Oprócz pewnego ryzyka około operacyjnego, jak choćby ryzyko zakażenia szpitalnego, dawca musi się liczyć z tym, że żyjąc z jedną nerką, może się narazić na nadciśnienie tętnicze lub białkomocz. Natomiast jeśli chodzi o ryzyko rozwoju niewydolności nerki, nie jest większe niż u ludzi żyjących z dwoma nerkami.  Dawcy otoczeni są dożywotnią opieką specjalistów.
Co to są antygeny zgodności tkankowej (HLA)?Są to białka znajdujące się na wszystkich komórkach, tkankach i narządach organizmu. Szczególnie silnie związane są one z białymi ciałkami krwi (limfocytami), czyli komórkami, które mają duże znaczenie dla procesów odrzucania przeszczepionych narządów. Dzięki HLA układ odpornościowy organizmu rozpoznaje przeszczepiony narząd np. nerkę jako „własny” lub „obcy”. Jeśli dawca i biorca posiadają identyczne antygeny HLA (np. bliźnięta, rzadziej rodzeństwo) to układ odpornościowy traktuje przeszczepioną nerkę jako „własną” i rzadko dochodzi do ostrego odrzucania przeszczepu. Podobieństwo w układzie HLA stanowi jedną z głównych zalet przeszczepu nerki od spokrewnionego (rodzinnego) dawcy.
Przeszczepy rodzinne w Polsce.Nerki przeszczepia dziś 18 ośrodków transplantacyjnych w Polsce. Przeszczepy rodzinne stanowią u nas jedynie 4 proc. transplantacji nerek, a na przykład w Stanach Zjednoczonych czy Skandynawii przeszczepy rodzinne nerek stanowią 40 – 50 proc. W Japonii w ogóle nie pobiera się nerek od zmarłych, wszystkie przeszczepy pochodzą od żywych dawców. W ubiegłym roku w naszym kraju od żywych dawców przeszczepiono tylko 51 nerek; o od zmarłych dawców - 1094.
Dlaczego obawiamy się rodzinnych przeszczepów?Przeszczep rodzinny jest najlepszym rozwiązaniem dla biorcy, a niesie niewielkie ryzyko powikłań dla dawcy. Nie zawsze jednak, zwłaszcza gdy dotyczy dorosłych ludzi, biorca chce, by dla niego życie i zdrowie  ryzykował ktoś bliski – może potem czuć się winny. – Zabieg zawsze wiąże się z pewnym, choć niewielkim, ryzykiem dla zdrowia i życia dawcy, pacjenci są gotowi czekać na przeszczep od zmarłego dawcy. Potencjalni dawcy boją się o swój stan zdrowia w przyszłości, obawiają utraty pracy, nieraz na przeszkodzie staje stan ich zdrowia - poprzedzające zabieg specjalistyczne badania wykazują choroby układu krążenia, nerek, a nawet nowotwory.