Dziecko

Odwodnienie u dzieci- kiedy wymioty i biegunka stają się niebezpieczne?

Publikacja: 16 marzec 2020 Ostatnia aktualizacja: 21 kwiecień 2020

Odwodnienie u dzieci - kiedy wymioty i biegunka stają się niebezpieczne?

Biegunka u dzieci stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjentów do placówek medycznych. Do odwodnienia może dość m.in. na skutek przewlekłej biegunki, wymiotów, czy nadmiernej potliwości. Niewielki niedobór wody i elektrolitów, czyli sodu, potasu i innych składników mineralnych o ładunku elektrycznym, stosunkowo łatwo jest przeoczyć, ponieważ dziecko wygląda i zachowuje się normalnie. Jedyną oznaką lekkiego odwodnienia jest uczucie pragnienia – pojawia się ono po utracie zaledwie 2% zawartej w ciele dziecka wody.

Najlepszymi płynami służącym do nawadniania na co dzień są niesłodzone napary ziołowe oraz woda niegazowana. Podawanie dziecku do picia wyłącznie słodkich napojów (takich jak np. soki czy słodzone herbatki) jest błędem, gdyż są to tzw. płyny hiperosmolarne, które mają tendencje do „ściągania” wody do jelit, dając efekt przeciwny do zamierzonego.

Odwodnienie jest następstwem zwiększonych strat, zmniejszonej podaży płynu lub obu tych przyczyn. Najczęściej rozwija się w wyniku biegunki, wymiotów lub zapalenia żołądka i jelit, gdzie oba powyższe objawy mogą współwystępować. Utrata wody i elektrolitów następuje tutaj przez przewód pokarmowy. Innym miejscem utraty płynów są nerki, które są niezwykle istotne w patomechanizmie odwodnieniu u dzieci chorych na cukrzycę. Poprzez skórę, która oddaje nadmiar ciepła w postaci potu mogą także rozwinąć się objawy odwodnienia. Im młodsze dziecko tym szybciej się odwadnia. Dzieje się tak dlatego, że niemowlaki i małe dzieci mają bardzo szybki metabolizm, mniejszą rezerwę wody, jak również niekorzystną pod tym względem proporcję ciała do jego objętości. W przypadku ostrej biegunki lub wymiotów do odwodnienia może dojść w przeciągu kilku godzin od wystąpienia pierwszych objawów. Niekorzystnym czynnikiem środowiska może być też wysoka temperatura otoczenia, która zwiększa utratę płynów ustrojowych.

Objawy odwodnienia u dziecka

  • apatia, rozdrażnienie, senność,
  • dziecko jest wyczerpane,
  • rzadkie i skąpe oddawanie moczu (w przypadku niemowląt z biegunką objaw ten może być trudny w zaobserwowaniu),
  • ciemnożółty kolor moczu, intensywny zapach,
  • spieczone usta,
  • suchy język,
  • wzdęty brzuch,
  • suchość śluzówek w jamie ustnej,
  • zapadnięte ciemię u niemowlaka,
  • ubytek masy ciała,
  • zapadnięte gałki oczne – ostrzejsze rysy twarzy,
  • suche śluzówki i sucha skóra,
  • płacz bez łez,
  • wzmożone pragnienie (nie zawsze musi się pojawiać! Czasami dziecko odmawia picia, co powinno niepokoić zwłaszcza przy wzmożonych wymiotach),
  • zwolnione reakcje na bodźce zewnętrzne.
Przy poważniejszym odwodnieniu:
  • przyspieszona akcja serca,
  • nieelastyczna skóra – po uszczypnięciu skóra nie wraca do stanu pierwotnego.

W trzecim stopniu odwodnienia:

  • drgawki,
  • spadek ciśnienia krwi,
  • utrata przytomności,
  • przelewanie się przez ręce.
Najlepszym sposobem na nawadnianie dziecka jest stosowanie tzw. doustnych płynów nawadniających,dostępnych w aptekach, o składzie zalecanym przez WHO. Płyny te posiadają w składzie także niezbędne elektrolity, do utraty których dochodzi podczas biegunki i wymiotów. Ten unikalny skład zapewnia szybkie oraz skuteczne przywrócenie równowagi w organizmie małego pacjenta. Rzadko kiedy biegunka wywoływana jest przez bakterie, najczęściej jest efektem infekcji wirusowej. Dlatego też w zdecydowanej większości przypadków nie ma potrzeby włączania antybiotykoterapii. W przypadku biegunki najważniejsze jest to, aby nie doprowadzić do odwodnienia. W domowej apteczce powinny zawsze znajdować się płyny nawadniające. Dobrze mieć również produkty zawierające smektyn. Najlepiej zacząć ich podawanie od pierwszej chwili pojawienia się objawów biegunkowych.

Jak zapobiec odwodnieniu u dziecka?

  • podawać niewielkie ilości wody/ mleka z piersi 15 minut po wymiotach,
  • dziecko powinno popijać możliwie niewielkie ilości płynów – łyżeczkę, mały łyk, nawet jeśli domaga się więcej, nie podajemy. Poimy niewielkimi łykami co kilka minut, by nie prowokować wymiotów,
  • nie podawać dziecku soków ani słodkich napojów,
  • podawać płyn nawadniający w przeciągu 3 godzin od wystąpieniu pierwszych objawów,
  • nie zmuszać do jedzenia,
  • stosować probiotyki, które pozwalają odbudować mikroflorę jelita.

Jeśli mimo starań, dziecko nadal wymiotuje, a jego stan się pogarsza, konieczny jest kontakt z lekarzem.

Ostatnie publikacje