Ciąża w trakcie leczenia onkologicznego

Diagnostyka i leczenie w okresie ciąży są utrudnione i często opóźnione, ponieważ wynika to z objawów nowotworu nakładających się na symptomy związane z ciążą. W momencie potwierdzenia rozpoznania choroby nowotworowej decyzje dotyczące dalszego postępowania powinny być podejmowane wspólnie przez onkologa i ginekologa.

Badania rentgenograficzne (RTG) jamy brzusznej, badania komputerowe oraz badania izotopowe są przeciwwskazane u kobiet w ciąży. Z ostrożnością należy oceniać zalecenie dopuszczające wykonywanie scyntygrafii kości u chorych na raka piersi z wysokim ryzykiem przerzutów do kości. W uzasadnionych sytuacjach można wykonać badanie RTG klatki piersiowej i mammografię (MMG). Nie ma przeciwwskazań do wszelkich badań ultrasonograficznych (USG). W uzasadnionych sytuacjach wykonuje się również badania MR, które są uważane za dość bezpieczne, zwłaszcza w II i III trymestrze ciąży.

Operacja –  jako podstawowy sposób leczenia nowotworów – jest możliwa i bezpieczna dla płodu, ale zaleca się unikanie jej w I trymestrze. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku operacji brzusznych. W przypadku najczęstszego nowotworu występującego w czasie ciąży – raka piersi – można przeprowadzić operację oszczędzającą pierś. Można także wykonywać operację oszczędzającą z wycięciem tzw. węzła wartowniczego.

Stopień działania leków na płód wiąże się z: okresem ciąży, dawką i drogą podania leku oraz czasem trwania leczenia. Niemal wszystkie leki przechodzą przez łożysko zgodnie z zasadami transportu przez błony biologiczne. Dlatego dawka leku, droga jego podania i czas trwania leczenia mają zasadniczy wpływ na płód. Najważniejszym czynnikiem ryzyka związanym ze szkodliwym działaniem leków jest okres ciąży, w którym są stosowane. Większość uszkodzeń płodów opisywano w okresie embrio- i organogenezy (do 60. dnia ciąży), co uzasadnia rezygnację ze stosowania CTH w I trymestrze. Zaleca się stosować ją najwcześniej w 14. tygodniu ciąży. Chemioterapia stosowana u kobiet w ciąży może powodować objawy niepożądane wczesne (spontaniczne poronienia, uszkodzenia narządów, przedwczesne porody i niska urodzeniowa masa ciała) oraz późne (niepłodność, opóźnienia w rozwoju fizycznym i psychicznym, nowotworzenie, mutacje i wpływ w następnych pokoleniach).

Radioterapia (RTH) może również powodować uszkodzenie płodu, a biologiczny efekt napromieniania zależy od okresu ciąży, dawki promieniowania, wielkości pola napromienianego i odległości tego pola od płodu. Najczęstszymi objawami niepożądanymi związanymi z zastosowaniem RTH w ciąży są: uszkodzenia letalne, poronienia, uszkodzenia narządów, zahamowanie rozwoju fizycznego i psychicznego płodu oraz nowotworzenie. Należy starać się unikać RTH w ciąży, a w przypadku bezwzględnej konieczności (np. niezaawansowany chłoniak Hodgkina) napromienianie prowadzi się z zachowaniem ostrożności (stosowanie osłon płodu, monitorowanie dawki podanej na płód).