EMG - na czym polega elektromiografia?

Czym różni się badanie EMG igłowe od badania EMG-biofeedback? Jakie są wskazania do zastosowania zabiegów elektrostymulacji funkcjonalnej? Czy rehabilitacja po urazach rdzenia kręgowego może być skuteczna?

Elektromiografia (EMG) to badanie potencjałów elektrycznych związanych ze spoczynkową i wysiłkową czynnością mięśni. W celach diagnostycznych chorób nerwowo-mięśniowych wykonuje się tzw. EMG igłowe (igły wbijane w mięsień lub w nerw ruchowy). Jest to badanie inwazyjne i bolesne, ale czasami konieczne. Jego wykonanie zleca głównie neurolog lub ortopeda w celach diagnostyki zaburzeń aktywności mięśni i wykluczenia (lub potwierdzenia) choroby nerwowo-mięśniowej (np. miastenii, stwardnienia rozsianego). Z wynikiem badania pacjenci kierowani są na dalsze leczenie (rehabilitacja lub farmakoterapia).

Innym rodzajem EMG, jest EMG powierzchniowe z użyciem elektrod samoprzylepnych. Ocenie podlegają mięśnie położone powierzchownie lub grupy mięśni (zginacze, prostowniki, mięśnie oddechowe, mięśnie dna miednicy). Jest to badanie nieinwazyjne i bezbolesne. W celach diagnostyczno-terapeutycznych wykonuje się badanie EMG-biofeedback, które pozwala na ocenę czynności mięśni w czasie rzeczywistym i służy do określenia zakresu świadomego sterowania czynnością mięśni oraz ustalenia parametrów zabiegów elektrostymulacji funkcjonalnej (FES).
Wskazaniem do wykonania badania Emg-biofeedback  są niedowłady wiotkie lub spastyczne mięśni w wyniku:

• udarów mózgu lub urazów głowy
• niedotlenienia mózgu po nagłym zatrzymaniu krążenia
• mózgowego porażenia dziecięcego
• przepukliny oponowo-rdzeniowej
• urazów rdzenia kręgowego,
• operacji kręgosłupa
• urazów nerwów i splotów nerwowych
• zespołu cieśni nadgarstka
• tzw. łokcia tenisisty
• zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa
• urazów mięśni
  

Inne objawy zaburzeń aktywności mięśni, które warto zdiagnozować za pomocą powierzchniowego EMG to przede wszystkim:

• wysiłkowe nietrzymanie moczu lub stolca
• mrowienia w mięśniach kończyn, obniżenie ciepłoty nóg lub rąk
• drżenie rąk i ich słabnięcie przy podnoszeniu do góry
• chromanie przestankowe (szybka męczliwość mięśni nóg)
• opadanie stopy

Jakie znaczenie ma wykonanie badania Emg-biofeedback ? Dla osób z niedowładem mięśni w wyniku doznanych urazów lub w/w chorób ogromne, ponieważ pozwala określić zakres świadomego wpływu na aktywność mięśni. Niejednokrotnie pacjentom z niedowładem wydaje się, że nie mają żadnego wpływu na tę aktywność i nie potrafią świadomie napiąć lub zrelaksować mięśni.

Bardzo czuły sprzęt do badań, pozwala zaobserwować na ekranie komputera nawet najmniejszy, świadomy wpływ na aktywność mięśni. Dla wielu pacjentów jest to przełomowy moment na drodze do odzyskania sprawności mimo, że od lat żyli w przekonaniu, że poprawa kontroli nad mięśniami nie jest możliwa.

Niestety, EMG-biofeedback nie jest powszechnie stosowany i wiele osób po udarach lub urazach kręgosłupa nigdy nie jest diagnozowanych tą metodą. Szkoda, bo pourazowy stan niedowładu nie musi oznaczać trwałego kalectwa. To co jest niemożliwe krótko po urazie, może okazać się możliwe kilka lub kilkanaście miesięcy później, dzięki regeneracji nerwów. Nie jest prawdą, że nerwy się nie regenerują. Reinnerwacja przebiega bardziej efektywnie, jeżeli jak najszybciej wprowadzi się zabiegi FES. Zabiegi te pacjent lub jego opiekun wykonuje codziennie w domu. Ich efekty dokumentują poniższe zapisy badań:

Przykład I: Pacjentka lat 40, 2 lata po udarze niedokrwiennym, niedowład lewostronny. Mimo intensywnej rehabilitacji od momentu udaru, nadal utrzymywał się niedowład mm. podudzia i ręki.

Test wysiłkowy mięśni piszczelowych nogi lewej. Skala 0 – 50 mikrovolt



1.Wynik badania przed rozpoczęciem zabiegów FES                             2. Wynik po 6 miesiącach terapii FES (5 - krotne wzmocnienie siły mięśni)

Przykład II: Pacjent lat 46 po urazie rdzenie kręgowego  C7 –Th1, tetraplegia od 2006 roku. Mimo rehabilitacji, osłabione mięśnie rąk, zaburzenia czucia i ukrwienia nóg, minimalna aktywność mięśni nóg.

Test wysiłkowy mięśni prostowników nadgarstka lewej ręki. Skala 0-700 mikrovolt


1.Wynik badania przed rozpoczęciem zabiegów FES                            2. Wynik po 6 miesiącach terapii FES (4 - krotne wzmocnienie siły mięśni)

Jak widać na powyższych przykładach, badanie EMG-biofeedback pozwala nie tylko udokumentować wyniki terapii z wykorzystaniem stymulacji funkcjonalnej, ale również dzięki wizualizacji czynności mięśni, może wpływać pozytywnie na przekonanie pacjenta o potrzebie i zaletach stosowania tej metody rehabilitacji.

Stosowanie subiektywnych skal (Ashworta, Loveta) oceny stopnia niedowładu może sugerować lekarzom i pacjentom, że możliwości odzyskania sprawności nie istnieją.  Ocena skali niedowładu w badaniu EMG-biofeedback jest obiektywna i pozwala na uchwycenie pozytywnego kierunku zmian zachodzących w układzie nerwowo-mięśniowym pod wpływem terapii.

Efekty stymulacji funkcjonalnej dowodzą, że u wielu pacjentów z niedowładami, można osiągnąć znaczące postępy w rehabilitacji mimo początkowo dużego stopnia niedowładu. Regularne stymulowanie mięśni i nerwów oraz wizualizacja postępów są istotne dlatego, że to głównie aktywność mięśni oraz budowanie przekonania pacjenta o możliwości poprawy zdrowia stanowi o zakresie odzyskania sprawności.

Stopień uszkodzenia pełni rolę drugorzędną, bo większe znaczenie ma zaangażowanie pacjenta w rehabilitację. To w mózgu i mięśniach pacjenta syntezowane są tzw. neurotrofiny, stanowiące o przeżyciu komórki nerwowej. Bez woli rehabilitowania się i codziennych zabiegów powrót do sprawności jest nie tyle utrudniony co często niemożliwy.