Medycyna ogólna

Czy alkoholizm to choroba?

Publikacja: 18 lipiec 2008
Każdego roku alkohol jest przyczyną śmierci 115 tysięcy Europejczyków, a szkody związane ze spożywaniem alkoholu (choroby, wypadki, przestępstwa) kosztują państwa europejskie około 125 miliardów euro rocznie! Ale czy na pewno alkoholizm jest chorobą? Odpowiedzi na to pytanie udzielił prawie 40 lat temu amerykański fizlolog E. M. Jellinek.
Na podstawie analizy ponad 2000 historii chorób alkoholików E. M. Jellinek przedstawił schemat rozwoju alkoholizmu, wskazując na znaczenie pojawiającychsię kolejno symptomów nałogu.

W przebiegu choroby wyróżnił cztery fazy, z których dwie pierwsze mają charakter czysto objawowy, natomiast następne wskazują na rozwinięcie się narkomanii. Pojawienie się utraty kontroli nad ilością wypijanego alkoholu zostało uznane przez Jellinka za podstawowe kryterium diagnostyczne rozpoznania alkoholizmu.

STADIUM PRZEDALKOHOLOWE

Używanie alkoholu przez osobę jest zawsze społecznie motywowane. Stan odprężenia uzyskiwany pod wpływem alkoholu bardziej kojarzony jest przez pijącego z sytuacją przebywania w towarzystwie niż z piciem. Wraz z narastającą regularnością picia następuje z jednej strony wzrost tolerancji na alkohol, z drugiej proces obniżania się tolerancji na znoszenie napięć psychicznych oraz radzenia sobie z nimi inaczej niż przy użyciu alkoholu.

STADIUM ZWIASTUNÓW

Rozpoczyna się w momencie pojawienia się pierwszych palimpsestów alkoholowych, czyli stanów niepamięci zdarzeń po wypiciu niewielkiej ilości alkoholu, która nie prowadzi do zatrucia ośrodkowego układu nerwowego.

Jest to okres, w którym alkohol staje się dla pijącego narkotykiem, co przejawia się potajemnym piciem, wypijaniem alkoholu poza kolejnością czy przed spotkaniami towarzyskimi, „chciwością" i łapczywością w piciu alkoholu. Tolerancja ciągle wzrasta.

W tym okresie pijący zaczyna „maskować się", ponieważ dla uzyskania stanu odprężenia i ulgi musi wypić znacznie więcej alkoholu niż to jest zwyczajowo przyjęte. Kiedy sobie to uświadamia zaczyna doświadczać poczucia winy, które często prowadzi do racjonalizacji zachowań związanych z piciem i jego skutkami. Narastająca zależność psychiczna, systematyczne picie i pojawiające się regularnie palimpsesty wskazują na rozwój nałogu alkoholowego.

STADIUM OSTRE

Objawem wskazującym na ukształtowanie się narkomanii alkoholowej jest pojawienie się utraty kontroli (niepohamowany głód) nad ilością wypijanego alkoholu po rozpoczęciu picia. Alkoholik potrafi kontrolować czas i okoliczności, w jakich rozpocznie picie, ale nieodwracalnie utracił możliwość kontrolowania dawki wypijanego alkoholu. Tolerancja i „zapotrzebowanie" na alkohol wzrasta na tyle, że picie jest coraz bardziej systematyczne.

Utrata kontroli oraz towarzyszące jej zaburzenia zachowania wzmagają naciski społeczne na zaprzestanie picia. Następuje wówczas uaktywnienie się „systemu alibi", czyli zaprzeczenia i racjonalizacji przyczyn i konsekwencji zachowań alkoholowych. Osoba, tracąc coraz bardziej szacunek do siebie i poczucie własnej wartości, formułuje, na zasadzie kompensacji, nastawienia i zachowania wielkościowe. Poświęcany przez nią czas na organizowanie alkoholu, jego picie i dochodzenie do siebie po przepiciu powoduje, że aktywność w innych sferach życia staje się coraz mniejsza.

Alkoholik zachowuje się coraz bardziej agresywnie zarówno wobec członków rodziny, jak i szerszego środowiska społecznego. Pojawiają się zaburzenia psychiczne, najczęściej zespół patologicznej zazdrości (zwany też zespołem Otella).

Stadium ostre kończy się wraz z pojawieniem się regularnego picia porannego, które dotychczas zdarzało się rzadko. Wskazuje to na pogłębiającą się fizyczną zależność od alkoholu.

STADIUM PRZEWLEKŁE

Ujawniająca się w poprzedniej fazie utrata kontroli powoduje pojawienie się błędnego koła nałogu, które na tym etapie choroby alkoholowej przejawia się w postaci długotrwałych stanów zatrucia alkoholem, zwanych też ciągami picia. Zapotrzebowanie fizyczne na alkohol wzrasta, natomiast psychiczne obniża się. Wysoka dotychczas tolerancja na alkohol zaczyna spadać.

W tym okresie alkoholik traci pracę lub ma poważniejsze kłopoty finansowe. Żyje na marginesie rodziny. Zaczyna pić z ludźmi ze znacznie niższych warstw społecznych, używa alkoholi niekonsumpcyjnych, pojawiają się u niego różne choroby fizycznei zaburzenia psychiczne (np. psychozy alkoholowe). Stopniowo słabnie system zaprzeczeń i racjonalizacji, powodując w końcu uznanie własnego alkoholizmu i poddanie się leczeniu lub kontynuowanie picia, prowadzące do śmierci.
Źródło:
Jellinek, 1969 w: H. Sęk Psychologia kliniczna

Ostatnie publikacje

Czy wiesz że.. ?
zaśnięcie po spożyciu alkoholu jest wynikiem toksycznego działania alkoholu na mózg (zatrucia alkoholem). Sen nie jest wówczas naturalny a człowiek podczas takiego snu nie wypoczywa w sposób właściwy.