Zespół policystycznych jajników, a niepłodność

Zespół policystycznych jajników, czyli w skrócie PCOS, jest jednym z najczęstszych przyczyn niepłodności u kobiet, ale nie zawsze musi prowadzić do problemów z naturalnym poczęciem dziecka. Dzięki szybkiej diagnoza i rozpoczęcie leczenia w młodym wieku można skutecznie zmniejszyć zaburzenia hormonalne na tyle aby ciąża była możliwa.

Zespół policystycznych jajników (PCOS)
Zespół policystycznych jajników jest jedną z najczęstszych chorób endokrynologicznych diagnozowanych u kobiet w okresie reprodukcyjnym. Zespół policystycznych jajników pociąga za sobą szereg zaburzeń metabolicznych. U wielu kobiet ze zdiagnozowanym PCOS stwierdza się insulinooporność, co w konsekwencji prowadzi do hiperinsulinemi, czyli chronicznego podwyższenia poziomu insuliny we krwi. To z kolei powoduje nadmierną produkcję androgenów (męskich hormonów) przez jajniki i/lub nadnercza. Wynikiem tego jest  hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie u kobiet, a także trądzik i łysienie typu męskiego. W skrajnych przypadkach może dojść do obniżenia głosu i zmiany sylwetki ciała. Hiperinsulinemia i insulinooporność mogą być także przyczyną nadwagi i otyłości, których następstwem są zaburzenia owulacji, nasilenie objawów PCOS, a w konsekwencji niepłodność. Zaburzenia metaboliczne powstające w przebiegu PCOS są odpowiedzialne za wzrost ryzyka wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego, dróg żółciowych oraz cukrzycy typu 2 w późniejszym czasie. Pierwsze objawy PCOS mogą pojawić się już w dzieciństwie, powodując przedwczesne dojrzewanie u dziewczynek.

Objawy PCOS:

• nieuzasadnione tycie (zwłaszcza w talii)
• skąpe lub nieregularne miesiączki
• nasilony trądzik - także na klatce piersiowej, plecach
• nadmierne owłosienie na twarzy, udach, pośladkach, plecach
• przerzedzone włosy (tzw. zakola)
• nadciśnienie
• podwyższony poziom cukru we krwi
• mikrotorbiele w jajnikach (widoczne podczas USG).
• kłopoty z zajściem w ciążę.

Diagnoza
Diagnoza PCOS odbywa się zazwyczaj na podstawie tzw. kryteriów rotterdamskich. O zespole policystycznych jajników możemy mówić, jeżeli zostaną spełnione dwa z trzech określonych warunków. Po pierwsze rzadkie cykle owulacyjne lub ich brak. Po drugie nadmiar androgenów, męskich hormonów w badaniach biochemicznych lub klinicznych. Po trzecie występowanie torbielowatych jajników - co najmniej 12 pęcherzyków w jednym jajniku lub większa niż 10 cm sześciennych objętość jajników. W przypadku podejrzenia PCOS zaleca się pacjentkom wykonanie badań hormonalnych, USG narządu rodnego oraz ewentualnie testu tolerancji glukozy. Na ich podstawie zazwyczaj można już określić czy kobieta choruje na PCOS.

Leczenie
PCOS jest chorobą, którą nie da się całkowicie wyleczyć, po jej zdiagnozowaniu pacjentki potrzebują stałego leczenia w okresie rozrodczym, zazwyczaj hormonoterapii w postaci środków antykoncepcyjnych. Kuracja i czas jej trwania jest dostosowana do indywidualnych potrzeb kobiety, jej wieku, zaawansowania choroby. Postępowanie medyczne zależy również od tego, czy w danym momencie pacjentka planuje zajść w ciążę, czy wymaga leczenia związanego z brakiem owulacji, czy z objawami hiperandrogenizmu. Kobiety starające się o dziecko mają do dyspozycji wiele metod, które pomagają w uzyskaniu ciąży. Ostateczną metodą jest in vitro, które proponowane jest parom dopiero, gdy inne sposoby leczenia niepłodności są bezskuteczne.
Zwykle też terapię rozpoczyna zalecenie zrzucenia nadwagi, bo tkanka tłuszczowa - choć w niewielkim stopniu - jednak produkuje hormony (także androgeny). Jeżeli kobieta pali, powinna zerwać z nałogiem, ponieważ nikotyna pobudza organizm do produkcji większej ilości androgenów. W leczeniu zespołu policystycznych jajników niezbędna może być hormonoterapia. Lekarz ordynuje zazwyczaj preparaty, które mają przywrócić regularność cyklu. Zwykle są to środki antykoncepcyjne (np. Diane 35, która ze względu na działanie antyandrogenne korzystnie wpływa na cerę i jednocześnie jest antykoncepcyjna). Dzięki “uśpieniu” na jakiś czas jajników w organizmie obniża się stężenie androgenów i poziom LH, w jajnikach przestają pojawiać się torbiele, a same jajniki zmniejszają swoją objętość.
Młoda kobieta, której lekarz po rozpoznaniu PCOS od razu zaleci leczenie, ma spore szanse na ciążę i urodzenie dziecka. Z terapią nie ma co zwlekać, bo objawy tej choroby nasilają się z wiekiem i później można mieć problemy z poczęciem. Z tego powodu lekarze sugerują kobietom z zespołem policystycznych jajników, by starały się o dziecko przed 25. rokiem życia. Zdarza się też tak, że młoda kobieta z wielotorbielowatością jajników zachodzi w pierwszą ciążę i rodzi dziecko, a gdy po jakimś czasie usiłuje mieć drugiego potomka, ma z tym kłopoty. Dlatego, by nie zaprzepaścić szans na macierzyństwo, trzeba jak najwcześniej rozpocząć leczenie.