Co to jest tętniak aorty brzusznej?

Aorta odgrywa szczególną rolę w naszym organizmie, jest bowiem jedną z najważniejszych arterii odpowiadających za odprowadzanie krwi z serca. Przebiega przez klatkę piersiową i jamę brzuszną, a następnie rozwidla się tworząc biegnące w dół nóg dwie arterie biodrowe. Jeśli dochodzi do zwiększenia jej średnicy o przynajmniej połowę, mówimy o powstaniu tętniaka. Z sytuacją taką możemy mieć do czynienia na każdym jej odcinku, to jednak tętniak aorty brzusznej pojawia się najczęściej. Ze statystycznego punktu widzenia nie mamy w jego przypadku do czynienia ze schorzeniem częstym. Niestety, w ostatnich latach zachorowalność na tętniaka aorty brzusznej systematycznie wzrasta. Choroba atakuje częściej mężczyzn niż kobiety, jest też charakterystyczna przede wszystkim dla osób po sześćdziesiątym roku życia.

Medycynie nadal nie udało się w pełni odpowiedzieć na pytanie o to, jakie czynniki wpływają na powstanie tętniaka aorty brzusznej. Dziś jesteśmy już niemal pewni, że pewną rolę odgrywają w tym kontekście predyspozycje genetyczne, choć nie da się również zaprzeczyć temu, że choroba może się rozwijać razem ze zwyrodnieniami i procesem osłabienia błony znajdującej się na ścianach tętnic (do czego prowadzi choćby nadciśnienie zwłaszcza, jeśli nie podejmuje się prób jego leczenia). Większe prawdopodobieństwo pojawienia się tętniaka występuje też u osób, które palą papierosy, zmagają się z nadwagą lub otyłością, przeszły zawał lub cierpią na ciężką obturacyjną chorobę płuc.

Tętniak bezobjawowy nie daje żadnych symptomów choroby. Czasami u chorego może się pojawić uczucie pełności po posiłku lub ból brzucha, a niekiedy tętnienie w brzuchu. Natomiast tętniaka objawowego można rozpoznać po:

Gdy dojdzie do przedziurawienia tętniaka, pojawia się nagły ból w okolicy lędźwiowej, promieniujący w kierunku podbrzusza lub krocza. Objawami towarzyszącymi są wymioty (mogą być krwiste) i zaburzenia widzenia. Może dojść także do niedowładu lub porażenia kończyn, zaburzeń równowagi lub czucia, utraty przytomności.

Podstawowym badaniem, które pozwala wykryć tętniaka aorty brzusznej i określić jego średnicę, jest USG jamy brzusznej. Jeśli nie można określić średnicy tętniaka na poziomie tętnic nerkowych, wykonuje się tomografię komputerową. Jeśli tętniakowi towarzyszą objawy niedokrwienia kończyn dolnych, konieczne może okazać się wykonanie badania arteriograficznego.

W przypadku pęknięcia tętniaka, konieczna jest natychmiastowa operacja, która polega na wszczepieniu protezy naczyniowej - zwykle tzw. aortalno-aortalnej. Po otwarciu jamy brzusznej, na tętnicę biodrową i aortę zakłada się zaciski. Następnie znajdujący się między zaciskami tętniak rozcina się w pionie i wszywa się w jego światło protezę naczyniową, którą po zdjęciu zacisków obszywa się workiem tętniaka.

Pacjenci z tętniakiem większym niż 4,5 cm zapisywani są na operację w późniejszym terminie. Jednak przeciwwskazaniami do operacji są

• wiek powyżej 85 lat,
• choroba wieńcowa w ostrej fazie,
• niewydolność krążenia,
• duszność spoczynkowa,
• niewydolność nerek,
• marskość wątroby,
• zaburzenia krzepnięcia,
• zaawansowana choroba nowotworowa.

W niektórych przypadkach można wykonać zabieg endowaskularny, polegający na wszczepieniu stentgraftu do światła aorty bez konieczności otwierania jamy brzusznej. Pacjenci z tętniakami mniejszymi niż 4,5 cm wymagają obserwacji i kontroli ultrasonograficznej co 3–6 miesięcy.

Choć nie znamy jeszcze wszystkich przyczyn pojawienia się tętniaka aorty jamy brzusznej, możemy już wskazać pewne działania profilaktyczne zmniejszające ryzyko jego pojawienia się. W tym kontekście warto wspomnieć przede wszystkim o leczeniu nadciśnienia i zmian miażdżycowych. Pacjentom znajdującym się w grupie ryzyka radzi się również, aby rzucili palenie, unikali stresu i urazów, wprowadzili dietę niskotłuszczową oraz kładli większy nacisk na zdrowy styl życia. Bardzo dużą rolę w profilaktyce tętniaka odgrywają też badania kontrolne.