Farmakoterapia w grupach ryzyka
Publikacja: 09 lipiec 2008
Ostatnia aktualizacja: 23 czerwiec 2010
Oddziaływanie leków na organizm może być różne u różnych chorych. Na przykład działania niepożądane występują tylko u niektórych osób, a pewne grupy pacjentów są na nie szczególnie narażone. Do grupy zagrożonych polekowymi działaniami niepożądanymi należą: dzieci, kobiety w ciąży i karmiące piersią, osoby w podeszłym wieku oraz osoby przewlekle chore.
NIEMOWLĘTA I MAŁE DZIECI
Dawki leków dla niemowląt i małych dzieci są mniejsze ze względu na konieczność dopasowania ich do masy ciała. Jednocześnie różna zawartość wody i tkanki tłuszczowej w organizmach dorosłego i dziecka, w także stopniowe czynnościowe dojrzewanie nerek i wątroby u dzieci powodują, że nie można traktować ich jak małych dorosłych. Dawka leku powinna być zatem dobrana z uwzględnieniem wieku i masy dziecka.
Zawartość wody w organizmie noworodka wynosi 70%, a w organizmie dorosłego 55%. Oznacza to, że jeśli lek rozmieszcza się głównie w płynach organizmu to jego stężenie będzie mniejsze u noworodka niż u osoby dorosłej, chyba że zostaną zastosowane odpowiednio większe dawki.
W ciągu pierwszych sześciu miesięcy nerki dziecka nie usuwają leków tak skutecznie jak w późniejszym życiu. Może to prowadzić do znacznego wzrostu stężenia leków we krwi. Dlatego należy zmniejszyć dawki leków eliminowanych głównie przez nerki. Czynność nerek normalizuje się między 1 a 2 rokiem życia.
U noworodka układy enzymatyczne wątroby nie są w pełni aktywne. Oznacza to, że lek może być metabolizowany znacznie wolniej niż u osoby dorosłej i osiągać niebezpiecznie duże stężenia we krwi. Z tego powodu niektórych leków nie stosuje się u dzieci lub zaleca się je w bardzo zmniejszonych dawkach.
KOBIETY W CIĄŻY
Farmakoterapia w ciąży powinna być dobrana tak, by nie szkodzić płodowi rozwijającemu się w organizmie matki. Niemal wszystkie leki, jakie przyjmuje w tym czasie kobieta, przenikają przez łożysko i działają na dziecko. Niektóre z nich, zastosowane w tzw. krytycznych okresach rozwoju płodu stwarzają ryzyko wad rozwojowych, zaburzeń wzrostu czy innych nieprawidłowości. Ponadto niektóre leki mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie kobiety w ciąży.
I trymestr
To czas, gdy wykształcają się układy i narządy, co warunkuje prawidłowy rozwój płodu. Leki i substancje środowiskowe mogą wówczas spowodować zaburzenia rozwojowe a nawet poronienie.
II trymestr
W tym czasie niektóre leki mogą zaburzać wewnątrzmaciczny wzrost płodu, co powoduje małą masę urodzeniową a także może szkodliwie wpływać na ośrodkowy układ nerwowy.
III trymestr
Leki stosowane w tym czasie mogą spowodować zaburzenia czynności oddechowej dziecka po urodzeniu. Niektóre leki mogą również przedwcześnie wyzwolić albo opóźnić akcję porodową.
KARMIENIE PIERSIĄ
Leki przenikają do mleka kobiecego, podobnie jak przenikają przez łożysko. Oznacza to, że dziecko karmione piersią może spożywać małe dawki leków, które stosuje matka. W większości przypadków nie stwarza to problemów, jednak niektóre leki mogą powodować u dziecka działania niepożądane. Może rozwinąć się nadwrażliwość na antybiotyki, uniemożliwiająca ich stosowanie w późniejszym wieku. Leki mogą też hamować laktację.
OSOBY W PODESZŁYM WIEKU
Osoby w podeszłym wieku są szczególnie zagrożone działaniami niepożądanymi leków. Jest to związane ze zmieniającą się z wiekiem czynnością narządów, a często także z potrzebą stosowania wielu leków jednocześnie. Zagrożenia farmakoterapii mogą być skutkiem nieradzenia sobie z zaleceniami lekarza, choćby z tego powodu, że osoby starsze nie pamiętają niezapisanych zaleceń.
U osób w podeszłym wieku występuje ryzyko kumulacji leków w organizmie ze względu na zmniejszoną wydajność metabolizmu leków w wątrobie i ich wydalania przez nerki.
W procesie starzenia zwiększa się również wrażliwość mózgu i innych struktur układu nerwowego na leki, co potęguje zagrożenie niepożądanymi działaniami psychoneurologicznymi.
CHOROBY WĄTROBY
Ciężkie choroby wątroby, jak marskość czy zapalenie, istotnie zmieniają metabolizm leków w organizmie. Skutkiem może być kumulacja niektórych leków. Dlatego osoby z przewlekłymi chorobami wątroby powinny zawsze (także w przypadku leków bez recepty) skonsultować leczenie z lekarzem. Nie powinny też pić alkoholu. Zastosowanie nieodpowiedniego leku u takiego chorego grozi wystąpieniem encefalopatii wątrobowej i śpiączką.
CHOROBY NEREK
Osoby z niewydolnością nerek są szczególnie narażone na polekowe działania niepożądane z dwóch powodów. Po pierwsze leki nieeliminowane przez nerki kumulują się, osiągając niebezpieczne stężenie. Po drugie, w niewydolności nerek dochodzi do utraty białka przez nerki. Leki, które normalnie w znacznym stopniu łączą się z białkami, w sytuacji ich braku występują w większym stężeniu w postaci wolnej i czynnie oddziałują na organizm.
UWAGA!
Podczas wizyty lekarskiej:
Dawki leków dla niemowląt i małych dzieci są mniejsze ze względu na konieczność dopasowania ich do masy ciała. Jednocześnie różna zawartość wody i tkanki tłuszczowej w organizmach dorosłego i dziecka, w także stopniowe czynnościowe dojrzewanie nerek i wątroby u dzieci powodują, że nie można traktować ich jak małych dorosłych. Dawka leku powinna być zatem dobrana z uwzględnieniem wieku i masy dziecka.
Zawartość wody w organizmie noworodka wynosi 70%, a w organizmie dorosłego 55%. Oznacza to, że jeśli lek rozmieszcza się głównie w płynach organizmu to jego stężenie będzie mniejsze u noworodka niż u osoby dorosłej, chyba że zostaną zastosowane odpowiednio większe dawki.
W ciągu pierwszych sześciu miesięcy nerki dziecka nie usuwają leków tak skutecznie jak w późniejszym życiu. Może to prowadzić do znacznego wzrostu stężenia leków we krwi. Dlatego należy zmniejszyć dawki leków eliminowanych głównie przez nerki. Czynność nerek normalizuje się między 1 a 2 rokiem życia.
U noworodka układy enzymatyczne wątroby nie są w pełni aktywne. Oznacza to, że lek może być metabolizowany znacznie wolniej niż u osoby dorosłej i osiągać niebezpiecznie duże stężenia we krwi. Z tego powodu niektórych leków nie stosuje się u dzieci lub zaleca się je w bardzo zmniejszonych dawkach.
KOBIETY W CIĄŻY
Farmakoterapia w ciąży powinna być dobrana tak, by nie szkodzić płodowi rozwijającemu się w organizmie matki. Niemal wszystkie leki, jakie przyjmuje w tym czasie kobieta, przenikają przez łożysko i działają na dziecko. Niektóre z nich, zastosowane w tzw. krytycznych okresach rozwoju płodu stwarzają ryzyko wad rozwojowych, zaburzeń wzrostu czy innych nieprawidłowości. Ponadto niektóre leki mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie kobiety w ciąży.
I trymestr
To czas, gdy wykształcają się układy i narządy, co warunkuje prawidłowy rozwój płodu. Leki i substancje środowiskowe mogą wówczas spowodować zaburzenia rozwojowe a nawet poronienie.
II trymestr
W tym czasie niektóre leki mogą zaburzać wewnątrzmaciczny wzrost płodu, co powoduje małą masę urodzeniową a także może szkodliwie wpływać na ośrodkowy układ nerwowy.
III trymestr
Leki stosowane w tym czasie mogą spowodować zaburzenia czynności oddechowej dziecka po urodzeniu. Niektóre leki mogą również przedwcześnie wyzwolić albo opóźnić akcję porodową.
KARMIENIE PIERSIĄ
Leki przenikają do mleka kobiecego, podobnie jak przenikają przez łożysko. Oznacza to, że dziecko karmione piersią może spożywać małe dawki leków, które stosuje matka. W większości przypadków nie stwarza to problemów, jednak niektóre leki mogą powodować u dziecka działania niepożądane. Może rozwinąć się nadwrażliwość na antybiotyki, uniemożliwiająca ich stosowanie w późniejszym wieku. Leki mogą też hamować laktację.
OSOBY W PODESZŁYM WIEKU
Osoby w podeszłym wieku są szczególnie zagrożone działaniami niepożądanymi leków. Jest to związane ze zmieniającą się z wiekiem czynnością narządów, a często także z potrzebą stosowania wielu leków jednocześnie. Zagrożenia farmakoterapii mogą być skutkiem nieradzenia sobie z zaleceniami lekarza, choćby z tego powodu, że osoby starsze nie pamiętają niezapisanych zaleceń.
U osób w podeszłym wieku występuje ryzyko kumulacji leków w organizmie ze względu na zmniejszoną wydajność metabolizmu leków w wątrobie i ich wydalania przez nerki.
W procesie starzenia zwiększa się również wrażliwość mózgu i innych struktur układu nerwowego na leki, co potęguje zagrożenie niepożądanymi działaniami psychoneurologicznymi.
CHOROBY WĄTROBY
Ciężkie choroby wątroby, jak marskość czy zapalenie, istotnie zmieniają metabolizm leków w organizmie. Skutkiem może być kumulacja niektórych leków. Dlatego osoby z przewlekłymi chorobami wątroby powinny zawsze (także w przypadku leków bez recepty) skonsultować leczenie z lekarzem. Nie powinny też pić alkoholu. Zastosowanie nieodpowiedniego leku u takiego chorego grozi wystąpieniem encefalopatii wątrobowej i śpiączką.
CHOROBY NEREK
Osoby z niewydolnością nerek są szczególnie narażone na polekowe działania niepożądane z dwóch powodów. Po pierwsze leki nieeliminowane przez nerki kumulują się, osiągając niebezpieczne stężenie. Po drugie, w niewydolności nerek dochodzi do utraty białka przez nerki. Leki, które normalnie w znacznym stopniu łączą się z białkami, w sytuacji ich braku występują w większym stężeniu w postaci wolnej i czynnie oddziałują na organizm.
UWAGA!
Podczas wizyty lekarskiej:
- poinformuj lekarza, jeśli jesteś w ciąży, planujesz ciąże lub karmisz piersią
- poinformuj lekarza, jeśli chorujesz na przewlekłe choroby (zwłaszcza wątroby lub nerek)
- poinformuj lekarza, jeśli jesteś uczulony na jakiekolwiek leki
Źródło:
"Nowy Leksykon Leków" Świat Książki
"Nowy Leksykon Leków" Świat Książki
Ostatnie publikacje
Szczepienia przeciw grypie
21/12/2022
Grypa wywoływana jest przez różne wirusy, które w dodatku podlegają stałym mutacjom, wskutek czego człowiek nie może nabyć odporności na nowe wirusy. Dlatego zalecane są coroczne szczepienia przeciw grypie, rzygotowywane w oparciu o zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).
Wady postawy oraz leczenie ich za pomocą jogi
12/09/2019
Wady postawy są powszechną już chorobą cywilizacyjną. Siedzący tryb życia i brak ruchu przyczyniają się do różnych skrzywień kręgosłupa. Warto więc zapobiegać zamiast później zmagać się z bólem i poważnymi wadami kręgosłupa. Joga pomaga utrzymywać prawidłową postawę, a nawet przyczynia się do rehabilitacji powstałych już zmian.
Kręcz szyi - przyczyny, rozpoznanie, rehabilitacja
28/07/2019
Kręcz szyi pojawia się na skutek pierwotnych lub wtórnych zmian zachodzących w mięśniach okolicy kręgosłupa szyjnego. Występuje głównie u dzieci, a czasem diagnozuje się go również u dorosłych. Przeczytaj artykuł i poznać przyczyny tej choroby, jak postawić rozpoznanie oraz jak wygląda rehabilitacja.
Zakrzepica żylna, a lot samolotem
08/06/2019
Podróże samolotem, zwłaszcza długotrwałe, zwiększają ryzyko wystąpienia zakrzepicy żylnej. Powodem jest długotrwałe przebywanie w jednej pozycji oraz zmiana ciśnienia. Niektóre osoby są jednak bardziej narażone od innych, można też odpowiednio przygotować się do lotu aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zakrzepicy.
Odzyskaj spokój i harmonię, czyli jak zwalczyć stres za pomocą jogi
18/05/2019
Obecne czasy zmuszają człowieka do życia w ciągłym biegu, oczekuje się od niego szybkiego tempa i wielozadaniowości, żyjąc w mieście narażony jest również na hałas. To wszystko sprawia, że większości osób brakuje wyciszenia i czasu dla siebie. Stres ma bardzo negatywne skutki dla naszego organizmu więc warto szukać sposobu na walkę z nim. Jednym z nich może być właśnie joga.