Na czym polega brachyterapia?

Brachyterapia to zabiegowa forma radioterapii polegająca na umieszczaniu źródeł promieniotwórczych w obrębie guza nowotworowego w jego bezpośrednim sąsiedztwie lub w miejscu, z którego został on chirurgicznie usunięty. Tkanka znajdująca się w okolicy wprowadzonego izotopu pierwiastka promieniotwórczego otrzymuje bardzo wysoką dawkę promieniowania, ale wysoki gradient powoduje, że tkanki zdrowe, położone dalej, zostają zaoszczędzone. Oznacza to, że odpowiednio dobrany pierwiastek promieniotwórczy oraz jego prawidłowe i precyzyjne rozmieszczenie sprawią, że zadana dawka terapeutyczna będzie zabójcza dla komórek nowotworowych, ale jednocześnie bezpieczna dla otaczających zdrowych tkanek.

• kontaktowa – źródło promieniotwórcze umieszczone jest w bezpośrednim kontakcie z obszarem zmienionym patologicznie, metoda ta znalazła zastosowanie w leczeniu nowotworów skóry oraz rozległych wznów nowotworowych położonych powierzchownie,
• śródtkankowa – polega na umieszczeniu materiału promieniotwórczego wewnątrz napromienianych tkanek, wykorzystuje prowadnice w formie igieł wkłuwanych przezskórnie, najczęściej wykorzystywana w leczeniu nowotworów wargi, piersi, gruczołu krokowego
• śródjamowa – polega na umieszczeniu aplikatorów wewnątrz naturalnych jam ciała,
• śródoperacyjna – uzupełnienie zabiegu chirurgicznego, jej zadaniem jest napromienienie tkanek dostępnych w otwartym polu operacyjnym po usunięciu guza wraz ze stosowanym marginesem,
• okołooperacyjna – uzupełnienie zabiegu chirurgicznego, podczas zabiegu umieszcza się w objętości tarczowej aplikatory, których otwarte końce wyprowadza się na zewnątrz ciała poza bliznę operacyjną, pozwala to na realizację napromieniania, a po zakończonym leczeniu prowadnice źródła są usuwane.

• LDR– niska mocy dawki w zakresie od 0,4 do 2Gy/h, ciągłe napromienianie objętości tarczowej w czasie od kilkunastu do kilkudziesięciu godzin, ze względu na niską moc dawki i długi czas pojedynczej frakcji, procesy naprawcze w zdrowych komórkach mogą zachodzić już w trakcie napromieniania, co może skutkować obniżeniem prawdopodobieństwa wystąpienia odczynów popromiennych, całkowity czas leczenia jest stosunkowo krótki – niewielka liczba frakcji,
• PDR –pulsująca dawka w zakresie moc y dawki od 0,5 do 1Gy/h, pojedyncza frakcja trwa kilka do kilkudziesięciu godzin, napromieniania nie jest ciągłe, ma charakter „pulsów” trwających od kilku do kilkunastu minut, główna wada to możliwość odkształcenia i przemieszczenia się aplikatorów w czasie leczenia, poprzez wielokrotne wsuwanie i wysuwanie aplikatora,
• HDR – wysoka moc dawki powyżej 12Gy/h, zastosowanie wyłącznie ładowania następczego - remote afterloading – zdalne i całkowicie automatyczne ładowanie źródła, czas realizacji pojedynczej frakcji to kilka do kilkudziesięciu minut, krótki czas realizacji napromieniania zmniejsza prawdopodobieństwo przemieszczania aplikatorów, jest to większy komfort dla pacjenta, możliwa realizacja leczenia w trybie ambulatoryjnym.

W połączeniu z klasyczną teleradioterapią brachyterapia powinna być standardem w skojarzonym leczeniu raka szyjki macicy oraz raka gruczołu krokowego. W tej samej formie jest także stosowana w bardziej zaawansowanych nowotworach regionu głowy i szyi. W leczeniu uzupełniającym po zabiegach operacyjnych standardowo stosuje się ją w nowotworach piersi, gdzie umożliwia skrócenie uzupełniającej radioterapii oraz w leczeniu nowotworów trzonu macicy, a także – w zależności od wskazań – w nowotworach głowy i szyi, nowotworach skóry i mięsakach tkanek miękkich.

W leczeniu paliatywnym, czyli łagodzącym objawy nowotworu, brachyterapia jest powszechnie wykorzystywana w nowotworach przełyku, płuc, tchawicy , trzustki i wątroby (również w zmianach przerzutowych). Stosowana jest również jako leczenie ratunkowe we wznowach miejscowych nowotworów wcześniej leczonych radioterapią, zwłaszcza w raku prostaty i nowotworach jamy ustnej.

Brachyterapia jest bezpieczna, ale może nieść ze sobą ryzyko komplikacji zarówno w postaci powikłań okołozabiegowych, jak i spowodowanych promieniowaniem jonizującym. Każdy pacjent w zależności od lokalizacji nowotworu już w trakcie kwalifikacji do leczenia jest szczegółowo informowany o ryzyku, które wiąże się z jego przypadkiem. W ostatnich dwudziestu latach ryzyko powikłań, zwłaszcza popromiennych, znacznie się zmniejszyło dzięki ogromnemu postępowi technologicznemu i dotyczy to całej radioterapii onkologicznej.