Leiszmanioza skórna - choroba tropikalna skóry

Leiszmanioza jest chorobą dotyczącą ponad 12 milionów ludzi w 88 krajach świata, w tym w 72 krajach rozwijających się. Rocznie odnotowuje się powyżej 1 mln nowych przypadków postaci skórnej.

Na leiszmaniozę często zapadają też mieszkańcy Meksyku, Ameryki Środkowej i Południowej (oprócz Urugwaju i Chile), Azji (z wyjątkiem części południowo-wschodniej), Środkowego Wschodu, Afryki (w szczególności wschodnia i północna część) i południowej Europy. Ostatnio zauważa się także zwiększanie zasięgu leiszmaniozy w kierunku północnej części Teksasu. Leiszmanioza nie występuje natomiast w Australii i Oceanii.

W Polsce leiszmaniozę skórną stwierdza się najczęściej u turystów oraz u kierowców ciężarówek powracających z Bliskiego Wschodu lub osób, które spędzały wakacje nad Morzem Śródziemnym.

Leiszmanioza jest roznoszona poprzez ukąszenie samic muchówek, możliwe jest też zarażenie poprzez rozgniecenie owada i wtarcie go do rany. Pasożyty są wprowadzane do krwi w postaci promastygotów. Ślina moskitów zawiera składniki powstrzymujące krzepnięcie krwi – peptydy rozszerzające naczynia krwionośne oraz enzymy o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwkrzepliwych oraz znieczulających. Substancje te odgrywają dużą rolę przy transmisji pasożytów i spełniają rolę czynników wspomagających. Tzw. rezerwuar zarażenia stanowią zwierzęta dzikie (np. małpy, gryzonie) oraz domowe (najczęściej psy), chociaż w niektórych regionach rezerwuar stanowi też człowiek.

Leiszmaniozę wywołuje ponad 20 gatunków pierwotniaków z rodzaju Leishmania, który należy do gromady wiciowców. Pierwotniaki te charakteryzują się dużą ilością różnych gatunków, które utrudniają taksonomię, oraz swoistym występowaniem na poszczególnych obszarach globu.

U pacjentów z leiszmaniozą skórną obserwuje się:

• długotrwałą gorączkę do 40°C, o torze ciągłym lub przerywanym,
• osłabienie,
• wyniszczenie organizmu,
• biegunkę.

W badaniu przedmiotowym stwierdza się umiarkowaną hepatomegalię, znaczną splenomegalię i uogólnione powiększenie węzłów chłonnych. Długo trwający proces chorobowy i uszkodzenie wielonarządowe prowadzą zwykle do wystąpienia obrzęków, wodobrzusza i skazy krwotocznej. W badaniach laboratoryjnych ujawnia się: leukopenię, anemię, trombocytopenię, hipoalbuminemię oraz hipergammaglobulinemię. Leiszmaniozie trzewnej często towarzyszą wtórne zakażenia bakteryjne płuc i przewodu pokarmowego, posocznice oraz gruźlica, które są najczęstszą przyczyną zgonu.

• leiszmanioza skórna – owrzodzenia skóry, martwica tkanek pozostawiająca blizny po dłuższym czasie, trudno gojące się rany. Zmiany chorobowe obejmują najczęściej twarz, szyję, kończyny (generalnie odkryte części ciała).
• leiszmanioza skórno-śluzówkowa – zniekształcenia twarzy, uszkodzenia tkanek miękkich, chrząstek i kości nosa.

W celu potwierdzenia rozpoznania etiologicznego choroby, pobiera się bioptaty ze szpiku kostnego, wątroby oraz rozmazy krwi w celu uwidocznienia pierwotniaków.

Leiszmanioza nierzadko występuje równocześnie z AIDS. Ocenia się, że 1,5% pacjentów z AIDS na południu Francji choruje na leiszmaniozę trzewną.

Głównym elementem profilaktyki jest ochrona przez moskitami. Postawą jest ich niszczenie, a także leczenie osób już zarażonych. Częstość zachorowań ulega znacznej redukcji po zabiegach deratyzacyjnych i ograniczeniu kontaktu ludzi z zarażonymi zwierzętami. Zachowaniem profilaktycznym jest również zapewnienie odpowiedniego poziomu higieny osobistej.

Większość przypadków leiszmaniozy skóry nie wymaga leczenia ogólnoustrojowego, natomiast jest ono niezbędne w zarażeniach L. braziliensis, w przypadku zajęcia węzłów chłonnych oraz występowania zmian mnogich.