Klasterowy ból głowy - zespół Hortona

Klasterowy ból głowy (ang. cluster headache, łac. cephalea Hortoni) zwany dawniej bólem głowy Hortona – rodzaj pierwotnego bólu głowy, który występuje znacznie rzadziej niż migrena lub bóle głowy typu napięciowego. Często jednak bywa mylony z wymienionymi przypadłościami co utrudnia prawidłową diagnostykę.
Określenie „klasterowy” pochodzi z angielskiego słowa „cluster”, co oznacza „skupisko”, „nagromadzenie”, „zgrupowanie”. Rzuty choroby, czyli jej reaktywacja, zwane też klasterami występują okresowo naprzemiennie z fazami remisjami. Ból może trwać kilka godzin i występować kilka razy w ciągu dnia lub kilka razy do roku. Jest zlokalizowany w oczodole i towarzyszy mu cała gama innych objawów. Przyczyny zachorowania pozostają nieznane.
Objawami zespołu Hortona są:
•    rozdzierająco silny, jednostronny ból oczodołu, jego okolicy lub skroni,
•    trwa od kilkunastu minut do 3 godzin, zwykle 45-90 minut,
•    zarówno nagły początek objawów, jak i ich ustąpienie,
•    różna częstotliwość ataków: np. atak co drugi dzień lub kilka ataków w jednym dniu,
•    objawy towarzyszące: łzawienie, wrażenie zatkania nosa, pocenie twarzy lub czoła, obrzęk powieki, zaczerwienienie spojówki,
•    niepokój i pobudzenie psychoruchowe (chory woli chodzić, zamiast odpoczywać),
•    możliwe wystąpienie aury – typowo migrenowej.
Klasterowy ból głowy często występuje w tych samych dniach roku i o tej samej porze dnia. Do czynników wywołujących napad zalicza się spożywanie alkoholu, przyjmowanie nitrogliceryny, a także wysiłek fizyczny.
Klasterowy ból głowy niczym nie zagraża, ale jest niezwykle dokuczliwy i znacznie zaburza codzienne życie.
Ataki choroby próbuje się łagodzić podawaniem tlenu przez maskę. Wdychanie czystego tlenu należy rozpocząć niezwłocznie przy pierwszych oznakach ataku. Inhalacja powinna trwać minimum pięć minut. Jednakże zawsze należy również stosować leczenie profilaktyczne, w postaci np. leków regulujących ciśnienie krwi, hormonów kory nadnerczy lub litu. Ponadto zastosowanie znajdują ogólnodostępne preparaty przeciwmigrenowe i przeciwbólowe, które przynoszą niestety tylko chwilową i niewielką ulgę. Lepszą skuteczność przejawiają leki z grupy tryptanów (działających bardzo szybko i skutecznie leków mogących zatrzymać atak bólu) jednak problemem jest ich wysoka cena oraz fakt, iż nie podlegają refundacji przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, które były stosowane przed pojawieniem się tryptanów, a także mające zastosowanie do chwili obecnej, są w stanie powstrzymać atak tylko przed jego rozpoczęciem lub na samym jego początku.
Zapobiegawczo zastosowanie znajdują także preparaty zawierające lit (stabilizujące nastrój), ale są to zazwyczaj substancje mocno toksyczne, powodujące najczęściej wiele działań niepożądanych takich jak: nudności, wymioty a nawet drżenie, które często są nieadekwatne do bólu odczuwanego przez chorego. Pacjenci, którzy leczeni są z zastosowaniem litu, muszą regularnie przechodzić badania krwi, aby monitorować funkcjonowanie nerek oraz hormonu tarczycy.