Rehabilitacja w dziecięcym porażeniu mózgowym

Mózgowe porażenie dziecięce (MPD) opisuje grupę trwałych zaburzeń w obrębie rozwoju ruchu i postawy, które powodują ograniczenie czynności. Przyczynę tych zaburzeń przypisuje się pewnym niepostępującym zakłóceniom pojawiającym się w rozwoju mózgu płodu lub niemowlęcia.

W obrębie MPD wyróżnia się:

• hemiplegię, czyli niedowład jednostronny, obejmujący kończynę dolną i górną po tej samej stronie
• diplegię, czyli niedowład głównie kończyn dolnych z jednoczesnym niedowładem w mniejszym stopniu kończyn górnych
• tetraplegię, czyli porażenie czterokończynowe

Powyższym obszarom niedowładu mogą towarzyszyć następujące postacie porażeń:

• spastyczna, która charakteryzuje się wzmożonym napięciem mięśniowym
• atetotyczna, którą charakteryzują ruchy mimowolne
• ataktyczna, w której wyraźnie widoczne są zaburzenia równowagi
• postacie mieszanie

Dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym powinny mieć wdrożone jak najwcześniej kompleksowa rehabilitacja. Po dokładnym zbadaniu dziecka przez neurologa i postawieniu diagnozy trzeba dobrać indywidualnie do potrzeb i możliwości, odpowiedni program usprawniania psychoruchowego. Celem rehabilitacji jest osiągniecie umiejętności ruchowych jak najbardziej zbliżonych do prawidłowego rozwoju ruchowego dziecka. Nie należy skupiać się wyłącznie na samej stymulacji ruchowej, trzeba także zadbać o właściwy rozwój i kondycję psychiczną dziecka.

W przypadku najmłodszych dzieci ważne jest odtworzenie wzorców ruchowych zgodnie z prawidłowym porządkiem rozwoju. Do najpopularniejszych metod rehabilitacji należą:

• metoda Bobath – Najbardziej charakterystyczne dla metody jest stosowanie dużej liczby odruchów (również synergii ruchowych), stosowanie specyficznej formy ułatwiania ruchów oraz stosowania prawidłowego następstwa rozwojowego prowadzonych ćwiczeń. Dla każdego pacjenta pewne odruchy są na danym etapie fizjologiczne, inne zaś patologicznie przetrwałe. Usprawnianie ma na celu pierwsze z nich rozwijać, drugie hamować. Technika ułatwiania wykonywania ruchów za pomocą rąk terapeuty pozwala na jednoczesne torowanie pożądanych i hamowanie niepożądanych elementów ruchowych. Ruchy w ten sposób torowane są zbliżone do naturalnych ruchów wykonywanych spontanicznie przez zdrowo rozwijające się dziecko, będące w analogicznym wieku rozwojowym. Ruchom zbliżonym do fizjologicznych towarzyszy odczucie niemal naturalnego napięcia mięśni. Tak prowadzone usprawnianie normalizuje również napięcie mięśniowe. Bobathowie stosują trzy strefy wspomagania: głowę, obręcz kończyny górnej i obręcz kończyny dolnej

• metoda Vojty – Założeniem metody jest usprawnianie rozwoju psychoruchowego, dziecka poprzez tworzenie prawidłowych schematów i wzorców ruchowych. Realizacja tego celu odbywa się za pomocą „torowania”, czyli wielokrotnego pobudzania punktów ośrodkowego układu nerwowego. Pobudzanie jest rezultatem uciskania poszczególnych, ściśle określonych punktów, przy odpowiednim ułożeniu ciała (ułożenie dziecka do pełzania i obracania). Punkty te to tzw. strefy refleksogenne, ich stymulacja wywołuje odpowiedź ruchową. Metoda Vojty zalecana jest do usprawniania ruchowego dzieci od pierwszych miesięcy życia.

Dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym zalecane są ćwiczenia fizyczne, które usprawniają mięśnie, ścięgna i stawy. Maja one bardzo istotny wpływ na prawidłowy przebieg całego procesu rehabilitacji dziecka. U dziecka utrzymywana jest ruchomość stawów, sprawność mięśni i elastyczność ścięgien poprzez bardzo często ćwiczenia bierne. Zapobiegają one powstawaniu przykurczy i utrzymują prawidłowe funkcjonowanie układu mięśniowo-szkieletowego u dziecka.

Rehabilitacja jest najskuteczniejsza w okresie wczesnego dzieciństwa, jednak należy ja kontynuować przez całe życie.