Pacjencie - poznaj swoje prawa!
KARTA PRAW PACJENTA
podstawowe unormowania prawne
wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.
U. Nr 78, poz. 483)
określone w ustawach:
- z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408, z 1992 r. Nr 62, poz. 315, z 1994 r. Nr 121, poz. 591, z 19995 r. Nr 138, poz. 682, z 1996 r. Nr 24, poz. 110, z 1997 r. Nr 104, poz. 661, Nr 121, poz. 769 i Nr 158, poz. 1041 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 756),
- z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz .U. Nr 111, poz. 535, z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 113, poz. 731,
- z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Nr 138, poz. 682),
- z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 91, poz. 410 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668),
- z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza (Dz. U. Nr 28, poz. 28 i Nr 88, poz. 554 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668).
I. Prawa pacjenta wynikające z bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji
1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia - art. 68 ust. 1.
2. Każdy obywatel ma prawo do równego dostępu do świadczeń opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, na warunkach i w zakresie
określonych w ustawie - art. 68 ust. 2.
II. Prawa pacjenta w zakładzie opieki zdrowotnej, o których stanowi ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z 1991 r.
1. Pacjent zgłaszający się do zakładu opieki zdrowotnej
ma prawo do natychmiastowego udzielenia mu świadczeń zdrowotnych ze względu na
zagrożenie życia lub zdrowia, niezależnie od okoliczności - art. 7.
2. Pacjent w zakładzie opieki zdrowotnej ma prawo do:
1. świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej, a
w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świadczeń - do
korzystania z rzetelnej, opartej na kryteriach medycznych procedury ustalającej
kolejność dostępu do świadczeń - art. 19 ust. 1 pkt 1, art. 20 ust. 1, pkt 1 i
art. 26,
2. udzielania mu świadczeń zdrowotnych przez osoby uprawnione do ich
udzielania, w pomieszczeniach i przy zastosowaniu urządzeń odpowiadających
określonym wymaganiom fachowym i sanitarnym - art. 9 ust. 1 i art. 10,
3. informacji o swoim stanie zdrowia - art. 19 ust. 1 pkt 2,
4. wyrażenia zgody albo odmowy na udzielenie mu określonych świadczeń
zdrowotnych, po uzyskaniu odpowiedniej informacji - art. 19 ust. 1 pkt 3,
5. intymności i poszanowania godności w czasie udzielania świadczeń
zdrowotnych - art. 19 ust. 1 pkt 4,
6. udostępniania mu dokumentacji medycznej lub wskazania innej osoby,
której dokumentacja ta może być udostępniana - art. 18 ust. 3 pkt 1,
7. zapewnienia ochrony danych zawartych w dokumentacji medycznej
dotyczącej jego osoby - art. 18 ust. 2,
8. dostępu do informacji o prawach pacjenta - art. 19 ust. 6. a ponadto,
w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób wymagających całodobowych
lub całodziennych świadczeń zdrowotnych np. w szpitalu, sanatorium, zakładzie
leczniczo-opiekuńczym, pacjent przyjęty do tego zakładu ma prawo do:
9. zapewnienia mu:
a) środków farmaceutycznych i materiałów medycznych - art. 20 ust. 1 pkt
2 i art. 26,
b) pomieszczenia i wyżywienia odpowiedniego do stanu zdrowia - art. 20
ust. 1 pkt 3 i art. 26,
c) opieki duszpasterskiej - art. 19 ust. 3 pkt 3,
10. dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską lub
inną osobę wskazaną przez siebie - art. 19 ust. 3 pkt 1,
11. kontaktu osobistego , telefonicznego lub korespondencyjnego z
osobami z zewnątrz - art. 19 ust. 3 pkt 2,
12. wskazania osoby lub instytucji, którą zakład opieki zdrowotnej
obowiązany jest powiadomić o pogorszeniu się stanu zdrowia pacjenta
powodującego zagrożenie życia albo w razie jego śmierci - art. 20 ust. 2 i art.
26,
13. wyrażenia zgody albo odmowy na umieszczenie go w tym zakładzie
opieki zdrowotnej - art. 21 ust. 1 i art. 26,
14. wypisania z zakładu opieki zdrowotnej na własne żądanie i uzyskania
od lekarza informacji o możliwych następstwach zaprzestania leczenia w tym
zakładzie - art. 22 ust. 1 i 3 oraz art. 26,
15. udzielenia mu niezbędnej pomocy i przewiezienia go do innego
szpitala, w sytuacji gdy pomimo decyzji uprawnionego lekarza o potrzebie niezwłocznego
przyjęcia do szpitala nie może być do tego szpitala przyjęty - art. 21.
3. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych pogotowia ratunkowego w
razie wypadku, urazu, porodu, nagłego zachorowania lub nagłego pogorszenia
stanu zdrowia powodującego zagrożenie życia - art. 28.
III. Prawa pacjenta określone w ustawie o zawodzie lekarza z 1996 roku.
Pacjent ma prawo do:
1. udzielania mu świadczeń zdrowotnych przez lekarza,
zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi lekarzowi
metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania leczenia chorób, zgodnie z
zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością - art. 4,
2. uzyskania od lekarza pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka
w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego
uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach
nie cierpiących zwłoki --art. 30,
3. uzyskania od lekarza przystępnej informacji o swoim stanie zdrowia,
rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych,
leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo
zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu - art. 31 ust. 1,
4. zażądania od lekarza informacji o swoim stanie zdrowia i o rokowaniu
wówczas, gdy sądzi, że lekarz ogranicza mu informację z uwagi na jego dobro -
art. 31 ust. 4,
5. decydowania o osobach, którym lekarz może udzielać informacji, o
których mowa w pkt 3 - art. 31 ust. 2,
6. wyrażenia żądania aby lekarz nie udzielał mu informacji, o których
mowa w pkt 3 - art. 31 ust. 3,
7. nie wyrażenia zgody na przeprowadzenie przez lekarza badania lub
udzielenia mu innego świadczenia zdrowotnego - art. 32 ust. 1,
8. wyrażenia zgody albo odmowy na wykonanie mu zabiegu operacyjnego albo
zastosowania wobec niego metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej
podwyższone ryzyko; w celu podjęcia przez pacjenta decyzji lekarz musi udzielić
mu informacji, o której mowa w pkt 3 - art. 34 ust. 1 i 2,
9. uzyskania od lekarza informacji jeżeli w trakcie wykonywania zabiegu,
bądź stosowania określonej metody leczenia lub diagnostyki, w związku z
wystąpieniem okoliczności stanowiących zagrożenie dla życia lub zdrowia
pacjenta, lekarz dokonał zmian w ich zakresie - art. 35 ust. 2,
10. poszanowania przez lekarza jego intymności i godności osobistej -
art. 36 ust. 1,
11. wyrażania zgody albo odmowy na uczestniczenie przy udzielaniu mu
świadczeń zdrowotnych osób innych niż personel medyczny niezbędny ze względu na
rodzaj świadczeń - art. 36 ust. 1 i 2,
12. wnioskowania do lekarza o zasięgnięcie przez niego opinii właściwego
lekarza specjalisty lub zorganizowania konsylium lekarskiego - art. 37,
13. dostatecznie wcześniejszego uprzedzenia go przez lekarza o zamiarze
odstąpienia od jego leczenia i wskazania mu realnych możliwości uzyskania
określonego świadczenia zdrowotnego u innego lekarza lub w zakładzie opieki
zdrowotnej - art. 38 ust, 2,
14. zachowania w tajemnicy informacji związanych z nim a uzyskanych
przez lekarza w związku z wykonywaniem zawodu - art. 40 ust, 1,
15. uzyskania od lekarza informacji o niekorzystnych dla niego skutkach,
w przypadku wyrażenia zgody na ujawnienie dotyczących go informacji, będących w
posiadaniu lekarza - art. 40 ust. 2 pkt 4,
16. wyrażania zgody lub odmowy na podawanie przez lekarza do publicznej
wiadomości danych umożliwiających identyfikację pacjenta - art. 40 ust. 4,
a ponadto pacjent, który ma być poddany eksperymentowi medycznemu ma prawo do:
1. wyrażenia zgody lub odmowy na udział w eksperymencie
medycznym po uprzednim poinformowaniu go przez lekarza o celach, sposobach i
warunkach przeprowadzenia eksperymentu, spodziewanych korzyściach leczniczych
lub poznawczych, ryzyku oraz o możliwościach cofnięcia zgody i odstąpienia od
udziału w eksperymencie w każdym jego stadium - art. 24 ust. 1, art. 25 ust. 1
i art. 27 ust. 1,
2. poinformowania go przez lekarza o niebezpieczeństwie dla zdrowia i
życia jakie może spowodować natychmiastowe przerwanie eksperymentu - art. 24
ust. 2,
3. cofnięcia zgody na eksperyment medyczny w każdym stadium eksperymentu
- art. 27 ust. 1
IV. Prawa pacjenta określone w ustawie o zawodzie pielęgniarki i położnej z 1996 r.
Pacjent ma prawo do:
1. udzielania mu świadczeń zdrowotnych przez
pielęgniarkę, położną, posiadającą prawo wykonywania zawodu, zgodnie z aktualną
wiedzą medyczną, dostępnymi jej metodami i środkami, zgodnie z zasadami etyki
zawodowej oraz ze szczególną starannością - art. 18,
2. udzielenia mu pomocy przez pielęgniarkę, położną, zgodnie z
posiadanymi przez nią kwalifikacjami, w każdym przypadku niebezpieczeństwa
utraty przez niego życia lub poważnego uszczerbku na jego zdrowiu - art. 19,
3. uzyskania od pielęgniarki, położnej informacji o jego prawach - art.
20 ust. 1,
4. uzyskania od pielęgniarki, położnej informacji o swoim stanie
zdrowia, w zakresie związanym ze sprawowaną przez pielęgniarkę, położną, opieką
pielęgnacyjną - art. 20 ust. 2,
5. zachowania w tajemnicy informacji związanych z nim, a uzyskanych
przez pielęgniarkę, położną w związku z wykonywaniem zawodu - art. 21 ust. 1,
6. wyrażania zgody lub odmowy na podawanie przez pielęgniarkę, położną
do publicznej wiadomości danych umożliwiających identyfikację pacjenta - art.
21 ust. 4.
V. Prawa pacjenta określone w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego z 1994 r.
Pacjent z zaburzeniami psychicznymi, chory psychicznie lub upośledzony umysłowo ma prawo do:
1. bezpłatnych świadczeń zdrowotnych udzielanych mu
przez publiczne zakłady psychiatrycznej opieki zdrowotnej - art. 10 ust. 1,
2. bezpłatnych leków i artykułów sanitarnych oraz pomieszczenia i
wyżywienia, jeżeli przebywa w szpitalu psychiatrycznym będącym publicznym
zakładem opieki zdrowotnej - art. 10 ust. 2,
3. zapewnienia mu rodzaju metod postępowania leczniczego właściwych nie
tylko z uwagi na cele zdrowotne, ale także ze względu na interesy oraz inne
jego dobro osobiste i dążenie do jego poprawy zdrowia w sposób najmniej dla
pacjenta uciążliwy - art. 12,
4. porozumiewania się bez ograniczeń z rodziną i innymi osobami, w
przypadku gdy przebywa w szpitalu psychiatrycznym albo w domu pomocy społecznej
- art. 13,
5. wystąpienia o okresowe przebywanie poza szpitalem bez wypisywania go
z zakładu - art. 14,
6. uprzedzenia go o zamiarze zastosowania wobec niego przymusu
bezpośredniego; dopuszczenie zastosowania tego środka wobec pacjenta musi
wynikać z ustawy - art. 18,
7. uprzedzenia o zamiarze przeprowadzenia badania psychiatrycznego bez
jego zgody oraz podania przyczyn takiej decyzji; badanie takie może być
przeprowadzone, jeżeli zachowanie pacjenta wskazuje na to, że z powodu zaburzeń
psychicznych może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu
innych osób, bądź nie jest zdolny do zaspokojenia podstawowych potrzeb
życiowych - art. 21 ust. 1 i 2,
8. wyrażenia zgody lub odmowy na przyjęcie do szpitala psychiatrycznego,
z wyłączeniem sytuacji, gdy przepisy ustawy dopuszczają przyjęcie do szpitala
psychiatrycznego bez zgody pacjenta - art. 22 ust. 1 i art. 23, 24 oraz 29,
9. poinformowania i wyjaśnienia mu przez lekarza przyczyny przyjęcia do
szpitala psychiatrycznego w sytuacji, gdy nie wyraził na to zgody oraz
uzyskania informacji o przysługujących mu w tej sytuacji prawach - art. 23 ust.
3,
10. cofnięcia uprzednio wyrażonej zgody na przyjęcie do szpitala
psychiatrycznego - art. 28,
11. niezbędnych czynności leczniczych mających na celu usunięcie
przyczyny przyjęcia go do szpitala bez jego zgody i zapoznania go z planowanym
postępowaniem leczniczym - art. 33 ust. 1 i 2,
12. wypisania ze szpitala psychiatrycznego, jeżeli przebywa w nim bez
wyrażenia przez siebie zgody, jeżeli ustały przyczyny jego przyjęcia i pobytu w
szpitalu psychiatrycznym bez takiej zgody - art. 35 ust. 1,
13. pozostania w szpitalu w sytuacji, o której mowa w pkt 17, za swoją
później wyrażoną zgodą, jeżeli w ocenie lekarza, jego dalszy pobyt w tym
szpitalu jest celowy - art. 35 ust. 2,
14. złożenia, w dowolnej formie, wniosku o nakazania wypisania go ze
szpitala psychiatrycznego - art. 36 ust. 1,
15. wystąpienia do sądu opiekuńczego o nakazanie wypisania ze szpitala
psychiatrycznego, po uzyskania odmowy wypisania ze szpitala na wniosek, o
którym mowa w pkt 19 - art. 36 ust. 3,
16. informacji o terminie i sposobie złożenia wniosku do sądu
opiekuńczego, o którym mowa w pkt 20 - art. 36 ust. 3,
17. złożenia wniosku o ustanowienie kuratora, jeżeli przebywając w
szpitalu psychiatrycznym potrzebuje pomocy do prowadzenia wszystkich swoich
spraw, albo spraw określonego rodzaju - art. 44 ust. 1,
oraz ma prawo do tego, aby osoby wykonujące czynności wynikające z ustawy
zachowały w tajemnicy wszystko co go dotyczy, a o czym powzięły wiadomość
wykonując czynności wynikające z ustawy- art. 50 ust. 1.
VI. Prawa pacjenta określone w ustawie o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów z 1995 r.:
1. Pacjent ma prawo do:
1. wyrażenia i cofnięcia w każdym czasie sprzeciwu na pobranie po jego
śmierci komórek, tkanek i narządów- art. 4 i art. 5 ust. 1-4,
2. dobrowolnego wyrażenia przed lekarzem zgody na pobranie od niego za
życia komórek, tkanek lub narządów w celu ich przeszczepienia określonemu
biorcy, jeżeli ma pełną zdolność do czynności prawnych - art. 9 ust. 1 pkt 7,
3. ochrony danych osobowych dotyczących dawcy/biorcy przeszczepu i
objęcia ich tajemnicą - art. 12 ust. 1.
2. Pacjent mający być biorcą ma prawo do umieszczenia go na liście osób
oczekujących na przeszczepienie komórek, tkanek i narządów i być wybrany jako
biorca w oparciu o kryteria medyczne - art. 13.